221
تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

الخصال با همين عنوان، در مصادر اوّليه نيز ذكر شده است. ۱ انتساب آن به شيخ صدوق، معروف و بلكه متواتر است. و از مصادر وسائل الشيعة، بحار الأنوار و مستدرك الوسائل است. روايات الخصال، در زمينه اخلاق و فضائل و رذائل است. نسخه چاپى، شامل مقدّمه محقّق، مقدّمه كوتاه مؤلّف و اصل كتاب است. در مقدّمه محقّق، به نسخه هاى قابل اعتماد در تصحيح كتاب، موضوع كتاب و اهمّيت آن اشاره شده و مهم تر از همه، اين كه اسانيد كتاب؛ بويژه اسانيد متعلّق به رجال اهل سنّت، با استناد به مصادر رجالى آنان تصحيح شده است.
مقدّمه مؤلّف، در باره موضوع كتاب و شيوه سامان آن است. به موجب اين مقدّمه، شيخ صدوق به تأليفى ابتكارى دست زده كه پيشينه اى نداشته است؛ وى روايات را بر اساس «اعداد» گرد آورده است. ۲ مطالب كتاب، در 26 باب با عنوان «باب الواحد»، «باب الثانى»، «باب الثالث»... تا «الف الف»، سامان يافته است. براى نمونه، در روايت باب پايانى كتاب، نقل شده است كه: «خداوند تا ألف ألف (هزار هزار) عالم و ألف ألف آدم آفريده است». شيخ صدوق تحت هر باب، با الهام از مضمون روايات همان باب، عناوين متناسب را كه بيشتر با واژه «خصلت» آغاز مى شود، ذكر كرده است. در عنوان باب ها، باب شصتم و نودم ديده نمى شود، و اين، گويا بدان جهت بوده كه مؤلّف اين ارقام را در روايات نيافته است.
روايات كتاب با اسناد كامل، از طريق شيعه امامى و بيشتر با واسطه على بن بابويه پدر شيخ صدوق، ابن وليد، ابن ماجيلويه و ابن موسى بن متوكّل، نقل شده اند و در كمتر از هفتاد مورد، از طريق مشايخ حديث اهل سنّت. ۳ ابو الفتح كراجكى با الهام از سبك عددى الخصال، كتاب معدن الجواهر را نگاشت. ۴ عدّه اى ديگر نيز به اختصار،

1.رجال النجاشى، ص ۳۸۹؛ الفهرست ، طوسى، ص ۲۳۷ ، در نسخه بدل ؛ معالم العلماء، ص ۱۴۹.

2.الخصال، ص ۱.

3.الأمالى ، ص ۱ ، مقدّمه كوه كمره اى ؛ الخصال، ص ۱۲ ، مقدمه محقق .

4.الذريعة، ج ۲۱، ص ۲۲۹.


تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
220

سه ترجمه فارسى از كتاب ثواب الأعمال انجام گرفته است: دو ترجمه در سده چهاردهم، ۱ و يكى هم توسط على اكبر غفارى كه چاپ شده است.
باب نخست ثواب الأعمال، باب «ثوابُ مَن قال لا إله إلا اللّه » است و باب پايانى آن، «ثواب محبّة الولد و ثواب من فرح ابنتَه». باب نخست عقاب الأعمال، باب «عقاب مَن أتى اللّهَ مِن غير بابه» و باب پايانى آن، «عقابٌ مجمع عقوبات الأعمال» است.

5 . الخصال

مؤلّف: شيخ صدوق
تصحيح و تعليق: على اكبر غفارى
ناشر: انتشارات جامعه مدرّسين حوزه علميه قم، 1403 ق.
در تحقيق الخصال، از يك نسخه چاپى و دو نسخه خطّى استفاده شده است: نسخه چاپىِ در سال 1302 و 1374 ق، با تصحيح سيّد فضل اللّه طباطبايى يزدى منتشر شده و در تحقيق كتاب، اصل قرار گرفته است. يكى از دو نسخه خطّى، در كتاب خانه مسجد شاه (امام خمينى) است كه دو جزء دارد: جزء اول در 1011 ق، توسط كاتبى ناشناخته استنساخ شده و جزء دوم در 1064 ق، توسّط بهاء الدين محمّد بن عبد اللّه بن محمّد بن حسين بشروى. نسخه دوم، در كتاب خانه دكتر سيّد محمود حجّت همدانى است با تاريخ 1104 ق، به خطّ محمّد جان بن حاج محب على همدانى. ۲
افزون بر اينها، نسخه اى به كتابت صدر الدين محمّد بن فتح اللّه حسينى در سال 1071 ق، كه در پايان آن، تاريخ تملك محمّد حسن بن على نقى حسينى تونى، در سال 1139 ق، ثبت شده است. ۳ كتاب الخصال، بارها در ايران و خارج از آن چاپ شده است، از جمله : در سال 1389 ق، توسط مكتبة الصدوق در تهران.

1.الذريعة، ج ۴، ص ۹۳.

2.الخصال ، ص ۱۲ ، مقدّمه مصحّح.

3.تراثنا، ش ۲۲، ص ۱۱۷.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 101038
صفحه از 554
پرینت  ارسال به