ابن حزم ظاهرى (384 ـ 456 ق)

ابو محمّد، على بن احمد بن سعيد بن حزم، معروف به ابن حزم ظاهرى، فقيه، محدّث، اصولى و متكلّمى بزرگ و فرزانه بود. ^۱ وى بيش از صد كتاب در زمينه هاى مختلف تأليف كرد. دو كتاب الإحكام فى اُصول الأحكام در اصول فقه، و المحلّى در كلام و فقه، معروف ترينِ آثار اويند.

بيهقى (384 ـ 458 ق)

احمد بن حسين بن على خسرو جردى ، معروف به بيهقى ، محدّث و فقيهى خوش ذوق، فهيم، قانع، زاهد و جامع حديث و فقه بود. ^۲ در شمار تأليفات وى، 27 اثر به چشم مى خورد كه شايد بيش از اينها بوده باشد. السنن الكبرى، معرفة السنن و الآثار، و شعب الإيمان از آثار معروف اويند. ^۳

ابن عبد البِرّ (368 ـ 463 ق)

يوسف بن عبد اللّه بن محمّد بن عبد البِرّ نَمِرى اندلسى، معروف به ابن عبد البرّ، محدّث، رجالى و عالم در فقه الحديث بود. وى را علّامه، شيخ الاسلام و «إمام الأئمه» توصيف كرده اند. ^۴ گويا او نزديك به بيست كتاب نگاشت. ^۵ از ميان آثار ابن عبد البر، التمهيد لِما فى الموطّأ من المعانى و الأسانيد، الإستيعاب فى معرفة الأصحاب، و جامع بيان العلم و فضله، شايان ذكر هستند.

خطيب بغدادى (392 ـ 463 ق)

احمد بن على بن ثابت بن احمد بن مهدى بغدادى، معروف به خطيب بغدادى،

عالم به علوم حديث بود. او را علّامه، حافظ، لغت شناس، ثقه و كثير الحديث خوانده اند. ^۱ تأليفات او بسيار است. كتاب هاى معالم السنن فى شرح سنن أبى داوود، أعلام الحديث، إصلاح غلط المحدّثين، و غريب الحديث، نمونه هايى معروف از آثار اويند. ^۲

ابن شاهين (م 385 ق)

ابو حفص، عمر بن احمد بن عثمان بن ايّوب بن شاهين، معروف به ابن شاهين، محدّث، رجالى و عالم به فنون حديث. وى موثّق در حديث و عالمى بلندْپايه در نقد رجال حديث بود. ^۳ معروف ترين تأليفات او عبارت اند از: ناسخ الحديث ومنسوخه، أحاديث الأفراد، الأكابر عن الأصاغر، التاريخ، الأمالى، و فضائل فاطمة عليهاالسلام.

حاكم نيشابورى (321 ـ 405 ق)

ابو عبد اللّه محمد بن عبد اللّه بن محمّد بن حمدويه نيشابورى، معروف به ابن بيّع و حاكم نيشابورى، محدّث، رجالى و عالم به فنون حديث. وى ثقه، حافظ و يكى از چهار نفرى بود كه سرآمد و يگانه در سده چهارم و پنجم به شمار آمده اند. ^۴ حاكم نيشابورى همانند نسايى (م 303 ق) به گرايش به تشيّع متّهم شد؛ ^۵ اگرچه دليل روشنى بر درستى اين اتهام، ديده نمى شود. وى پرتأليف بود. براى وى 23 اثر نام برده اند، كه معروف ترين آنها عبارت اند از: المستدرك على الصحيحين، معرفة علوم الحديث، علل الحديث، الضعفاء، و الأسماء والكُنى. ^۶