239
تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

است ـ ، ۱ سبب اين تحيّر و پراكندگى بوده و افزون بر آن، دنياطلبى، نفاق و تظاهر به هدف، ريا و ضعف ايمان بوده است. مؤلّف به اقتضاى و ضعيت و عوامل ياد شده، و نيز در جهت سفارش معصومان عليهم السلام به انتشار و انتقال علم توسط اهل علم و دانايان، اين كتاب را تأليف كرد.
كتاب الغيبة در 26 باب و شش فصل با عناوين مشخص و گاه بدون عنوان، سامان يافته است. صفحات آن، با ذكر نصوص بر امامت امام دوازدهم آغاز مى شود و سپس به اين مطالب مى پردازد: خالى نماندن زمين از حجّت، غيبت امام مهدى عليه السلام ، اوصاف و سيره و حِكَم و آيات و فضائل او، علامات و نشانه هاى پيش از قيام، انطباق حبل اللّه بر امامت و تعيين امام توسط خدا، امامت عهد و امانت الهى، اين كه ائمه عليهم السلام دوازده امام اند، قرائنى از كتب آسمانىِ قرآن و تورات و انجيل بر شمار آنان، روايات منقول از طريق عامّه و اماميه در اين باره، حكم كسى كه ادعاى امامت كند، كسى كه بپندارد امام است و امام نباشد، پرچمى كه پيش از قيام قائم عليه السلام بر افراشته شود، شك و ترديد در يكى از امامان، كسى كه بخوابد و امام خود را نشناسد، خالى نشدن زمين از حجت خدا، اين كه «اگر در زمين تنها دو نفر باقى بمانند، يكى از آن دو، حجّت خداست»، غيبت امام، غيبت امام دوازدهم در كلام امير مؤمنان و ساير ائمه عليهم السلام ، وظيفه شيعيان در دوره غيبت، پراكندگى شيعيان در دوره غيبت و اين كه «تنها گروهى اندك، بر حقيقت امر باقى مى مانند»، شدّت و فشار پيش از قيام حجّت، آياتى كه در شأن امام دوازدهم نازل شده است، منع از توقيت و بردن نام صاحب الامر، كسانى كه قائم را به هنگام قيام ملاقات مى كنند، جيش غضب (سپاه قائم) و تعداد افراد آن، سفيانى، احوال شيعه به هنگام خروج قائم و پيش و پس از آن، مدّت حكومت قائم، اسماعيل فرزند امام صادق عليه السلام و بطلان ادعاهايى كه در باره وى مطرح شده، و ده ها مطلب ديگر در باره امام دوازدهم.

1.همان، ص ۲۹.


تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
238

با تحقيق على اكبر غفّارى كه با چند نسخه خطّى، مقابله شده است (از جمله، با دو نسخه در كتاب خانه ملك در تهران: يكى به تاريخ تحرير 1077 ق، كه در صفحات آغازين و پايانى، افتادگى دارد، و نسخه اى ديگر كه به قرينه خطّ آن، گويا در حدود سده دهم تحرير شده است). نيز نسخه موجود در كتاب خانه آستان قدس رضوى، به تاريخ تحرير 577 ق، و نسخه كتاب خانه دانشگاه تهران كه نوشته اى به خطّ ميرزا حسين نورى در 1289 ق، روى آن است. ۱ الغيبة بارها چاپ شده است؛ از جمله، در تهران و به سال 1318 ق.
معرّفى اين كتاب با همين عنوان ۲ و يا ملاء العيبة فى طول الغيبة ۳ آمده است. انتساب الغيبة به ابن ابى زينب نعمانى، معروف و بلكه متواتر است و از مصادر كتاب هاى حديثى و كلامىِ بى شمارى است؛ مانند الإرشاد، الإستنصار، الغيبة ى طوسى، قصص الأنبياء راوندى، بحار الأنوار، وسائل الشيعة، مدينة المعاجز، عوامل العلوم، مستدرك الوسائل و دهها كتاب ديگر در زمينه غيبت امام دوازدهم عليه السلام .
نسخه چاپى الغيبة، شامل مقدّمه محقّق، مقدّمه مؤلّف و اصل كتاب است. در مقدّمه محقّق، پس از شرح حال مؤلّف، به معرّفى نسخه هاى خطّى و چاپى كتاب، جايگاه و اعتبار تأليف و ويژگى هاى آن، پرداخته شده است. مقدّمه بلند مؤلّف، شامل انگيزه تأليف و اشاره به باب هاى آن است. به موجب اين مقدّمه، شيعيان در مسئله غيبت امام دوازدهم، پراكنده و در حيرت، دچار ترديد بودند: برخى در راه افراط قدم مى زدند و برخى در طريق تفريط و تقصير. ۴ به گفته نعمانى، كم دانى نسبت به روايات در اين باب و كم تأملى و بى درايتى در آنها ـ كه درايت در روايت، توصيه معصوم

1.الغيبة، نعمانى ، ص ۱۴ ـ ۱۵.

2.الإرشاد، ج ۲، ص ۳۵۰؛ رجال النجاشى، ص ۳۸۳؛ معالم العلماء، ص ۱۵۳؛ أمل الآمل، ج ۲، ص ۲۳۳؛ الذريعة، ج ۱۶، ص ۷۹.

3.الذريعة، ج ۲۲، ص ۱۸۳؛ معجم ما كتب عن الرسول و أهل البيت عليهم السلام ، ج ۹، ص ۲۱۷، ۲۶۱.

4.الغيبة، نعمانى ، ص ۲۷ ـ ۲۸.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 101004
صفحه از 554
پرینت  ارسال به