960 ق. ^۱ كتاب الاستبصار بارها چاپ شده است. از جمله، در سال 1346 ق، در نجف به انضمام كتاب مقتضب الأثر ابن عيّاش جوهرى (م 401 ق).
كتاب الاستبصار با همين عنوان ^۲ ، يا با عنوان الاستنصار فى النص على الأئمّة الأطهار عليهم السلام ^۳ و شرح الاستبصار ^۴ ذكر شده است. به قرينه ذكر عنوان «الاستبصار» در فهرست مصنّفات كراجكى، ^۵ اين نام به واقع نزديك تر است. گويا اين اختلاف، از آن جهت پديد آمده كه كراجكى نامى براى كتاب خود، انتخاب نكرده است. وى در مقدّمه اين كتاب، در وصف آن، دو عبارت «يستبصر منه الناظر» و «يستنصر به المناظر» را به كار برده است. كتاب شناسان، اين دو عبارت را رمز نام كتاب تلقّى كرده اند؛ ولى برخى، تعبير اوّل و برخى تعبير دوم را به كار برده اند. ^۶
انتساب اين كتاب به كراجكى، مشهور است. الاستبصار چنان كه از نام آن پيداست، در موضوع امامت امامان دوازده گانه است. مؤلّف در مقدّمه، به انگيزه تأليف و اهمّيت آن پرداخته است. انگيزه تأليف، در پىِ انكار وجود نص بر امامت ائمّه عليهم السلام در مناظره اى ميان يكى از دوستان وى و مخالفان، پديد آمده است. ^۷
اين كتاب در دو باب و دوازده فصل، با 36 خبر سامان يافته است.
باب اوّل: شامل نوزده روايت از طريق خاصّه (اماميه) است كه از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ، امام على عليه السلام و برخى از صحابه، با سند كامل آمده است.
باب دوم: مختصّ روايات از طريق عامّه است، شامل سيزده روايت از پيامبر

شايان گفتن است كه خوارزمى به كتاب ابن شاذان اشاره نكرده، ولى رواياتى را از طريق ابن شاذان نقل كرده، كه با همان اسناد و متن، در كتاب مئة منقبة ذكر شده اند. به قرينه ارسال روايات منقول توسّط سيّد هاشم بحرانى از كتاب مئة منقبة، در برخى از نسخه هاى كتاب، اسانيد روايات حذف شده است. ^۱
نسخه چاپى كتاب شامل مقدّمه محقّق كتاب، مقدّمه كوتاه مؤلّف و اصل كتاب است. محقّق در مقدّمه، به شرح حال مؤلّف، اهميّت و جايگاه تأليف و سپس به معرّفى نسخه هاى خطّى و چاپى آن پرداخته است. مقدّمه مؤلّف، به انگيزه و موضوع تأليف اختصاص دارد. به موجب اين مقدّمه، ابن شاذان اين كتاب را بر اساس تقاضاى فردى كه از او به «شيخ» ياد كرده، تأليف نموده است. وى متذكّر شده كه در اين كتاب، صد فضيلت از فضائل امير المؤمنين عليه السلام و اولاد او را از طريق عامّه (اهل سنّت)، گرد آورده است. ^۲
اصل كتاب شامل صد فضيلت در صد روايت است كه با اسناد كامل، از مشايخ امامى و سنّىِ مؤلّف، از طريق اهل سنّت نقل شده است. اين فضائل، بر اساس اسامى حروف الفبا مرتّب شده اند.

13 . الاستبصار فى النص على الأئمة الأطهار عليهم السلام

مؤلّف: ابو الفتح كَراجِكى
تحقيق: گروه مصادر حديث شيعه
ناشر: دار الأضواء، بيروت، چاپ دوم، 1405 ق.
پنج نسخه خطّى از اين كتاب موجود است، از جمله: نسخه اى در كتاب خانه آية اللّه مرعشى، و نسخه اى در كتاب خانه مجلس شوراى اسلامى، با تاريخ كتابت