273
تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

على عليه السلام در صحنه ها و مواقع گوناگون است.
كراجكى دلايل نقلى را با قرآن شروع كرده و در اين زمينه، آيه مباهله را مطرح نموده است. وى در تبيين مفاد آيه مباهله، از سياق آيه و روايت ابن مسعود از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله كمك گرفته است. استدلال به روايات نيز، در سيزده فصل مرتّب شده است. وى اخبار فضائل و گاه احاديث مخالف را ذكر مى كند. روش كار وى چنين است كه ابتدا وضعيت خبر را از نظر ميزان اعتبار و مقبوليت، اشاره مى كند و گاه، پيش از ذكر اصل روايت يا روايات و گاه، پس از آن و در مواردى در هر دو جا، به بيان وجه دلالت آن اخبار بر موضوع مى پردازد. از آن جا كه روى سخن كراجكى در مرتبه نخست، با اهل سنّت و منكران برترىِ امام على عليه السلام بر ديگر انسان هاست، يا به رواياتى استشهاد كرده است كه از هر دو طريق، نقل شده اند و يا به احاديثى كه تنها اهل سنّت نقل كرده اند. وى معمولاً در ابتدا يا پايان حديث، به اين نكته اشاره مى كند. ۱ كراجكى در اين كتاب، به سان ديگر كتاب هايش، به هنگام نقل حديث، گاه به زمان و مكان اخذ حديث نيز اشاره كرده است. ۲ وى احاديث اهل سنّت را از ابن شاذان و گاه ابو الحسن سلمى ـ كه از هر دو به استاد و شيخ ياد مى كند ـ ، نقل كرده است. ۳ اسناد احاديث كتاب، جز در مواردى اندك، كامل است.
كراجكى گاه چند روايت را در يك موضوع نقل مى كند و پس از نقل آنها يادآور مى شود كه امثال اين خبر، در كتب عامّه و خاصّه يا كتب اهل سنّت، وجود دارد يا فراوان است. ۴ برخى از روايات كتاب، عنوان خاص و معروف دارند؛ مانند: حديث «مؤاخاة»، حديث طائر، و حديث «على عليه السلام خير البشر». ۵ وى اين گونه اخبار را بدون ذكر مقدّمه نقل مى كند. در باب دوم كه با عنوان «الاستدلال بالاعتبار» ياد شده، به

1.همان، ص ۲۳، ۲۴، ۲۵.

2.همان، ص ۱۵، ۱۶، ۲۵، ۳۱.

3.همان، ص ۲۰، ۲۵، ۲۶، ۲۷، ۲۸، ۳۰، ۳۱، ۳۹.

4.همان، ص ۱۲، ۲۳.

5.همان، ص ۱۴، ۱۵، ۱۸، ۲۰، ۲۲.


تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
272

كتاب التفضيل، با عنوان تفضيل أمير المؤمنين عليه السلام ۱ نيز ذكر شده است. اين عنوان در فهرست تأليفات كراجكى نيامده است؛ ولى دو عنوان ديگر كه در راستاى هدف و انگيزه التفضيل به نظر مى رسند، در آن فهرست ديده مى شود: يكى المسألة التبانية فى فضل أمير المؤمنين عليه السلام على جميع البرية سوى سيّدنا رسول اللّه صلى الله عليه و آله ، و ديگرى الرسالة العلوية فى فضل أمير المؤمنين عليه السلام على سائر البرية سوى سيّدنا رسول اللّه صلى الله عليه و آله . برخى از كتاب شناسان، بر يگانگى التفضيل و الرسالة العلوية تأكيد كرده اند. ميرزا حسين نورى، سيّد عبد العزيز طباطبايى ۲ و شيخ عبد اللّه نعمت، ۳ بر اين قول هستند. قرينه بر يگانگى اين دو عنوان، عبارتى است در پايان الرسالة العلوية، گوياى آن كه مؤلّف، آن را براى شريف ابو طالب نگاشته است ۴ و در ابتداى التفضيل نيز همين عبارت آمده است. ۵ به هر حال، اين كتاب از مصادر بحار الأنوار و مستدرك الوسائل است. ۶
موضوع كتاب، چنان كه مؤلّف خود به آن تصريح كرده، ۷ اثبات برترىِ اميرمؤمنان على عليه السلام بر ساير انسان ها جز پيامبر اسلام است. وى در تبيين اين موضوع، از كتاب و سنّت و تأمّل در تاريخ زندگى امام على عليه السلام و سابقه و عملكرد درخشان وى در اسلام، بهره گرفته است.
كتاب التفضيل در يك مقدّمه ـ كه خطبه كتاب است ـ و دو باب، سامان يافته است. هر باب نيز مشتمل بر چند فصل است. خطبه كتاب، در باره اهمّيت و ضرورت تأليف و اشاره به راه هاى استدلال بر موضوع آن است. باب نخست، شامل دلايل قرآنى و روايى بر برترى امام على عليه السلام است. باب دوم، درباره عملكرد و سابقه درخشان امام

1.أمل الآمل، ج ۲، ص ۲۸۷؛ رياض العلماء، ج ۵، ص ۱۳۹؛ روضات الجنّات، ج ۶، ص ۲۰۹؛ الذريعة، ج ۴، ص ۳۵۹.

2.تراثنا، ش ۴۳ و ۴۴، ص ۳۹۶ و ۳۹۷.

3.كنز الفوائد، ج ۱، ص ۲۳.

4.تراثنا، همان، ص ۳۹۵.

5.التفضيل، ص ۶.

6.بحار الأنوار، ج ۱، ص ۱۸، ۳۵؛ ج ۵۷، ص ۳۰۰.

7.التفضيل، ص ۷ و ۸ .

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 115964
صفحه از 554
پرینت  ارسال به