301
تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

نسخه چاپى الإرشاد، شامل مقدّمه بلند گروه تحقيق، مقدّمه كوتاه مؤلّف و اصل كتاب است. در مقدّمه گروه تحقيق، به شرح حال شيخ مفيد، جايگاه كتاب، معرّفى نسخه هاى خطّى آن، و نيز شيوه تحقيق و تخريج احاديث، پرداخته شده است.
مقدّمه مؤلّف، به انگيزه و موضوع تأليف اختصاص دارد. به موجب اين مقدّمه، شيخ مفيد كتاب الإرشاد را به درخواست يكى از دوستانش تأليف كرد. وى در اين كتاب به اختصار، به اسامى ائمه عليهم السلام ، تاريخ عمر آنان، ذكر مشاهد، اسامى فرزندان و بخشى از اخبار آنان ـ كه در شناخت بيشتر احوال آنان، مفيد است ـ مى پردازد. ۱
اصل كتاب در 42 باب و سى فصل، سامان يافته است. با نگاه كوتاه به عناوين باب ها و فصول الإرشاد، به نظر مى رسد كه در بيشتر موارد، تحت باب ها عناوين كلّى آمده و در فصول، عناوين فرعى و جزئى مطرح مى شود. به هر روى، جلد اوّل اين كتاب، اختصاص به امير المؤمنين عليه السلام دارد و در سه باب و 21 فصل بدين شرح، فراهم شده است:
باب الخبر عن أمير المؤمنين عليه السلام : علم و آگاهى امام على عليه السلام از آينده، آگاهى امام از كشته شدنش، سبب قتل آن حضرت و چگونگى آن، محلّ قبر امير المؤمنين عليه السلام و شرح ماجراى دفن او.
باب فضائل و مناقب أمير المؤمنين عليه السلام : كلمات، حكمت ها و مواعظ، معجزات، قضاوت ها و بيانات آن حضرت. اين باب، بلندترين باب كتاب است و در حدود 230 صفحه، ۲ اين موضوعات را بر گرفته است: پيشتازى امير المؤمنين در ايمان، افضل و اعلم بودن امام على عليه السلام ، «محبّت على، نشانه ايمان است و بغض او نشانه نفاق»، «على و شيعه او، رستگارند»، معرّفى على عليه السلام توسّط پيامبر به امارت و ولايت مسلمانان در

1.الإرشاد، ج ۱، ص ۴.

2.همان، ج ۱، ص ۲۹ ـ ۳۵۴.


تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
300

اين كتاب بارها چاپ شده است؛ از جمله، در تهران در سال 1295 ق. محمّد مسيح كاشانى (م 1125 ق) آن را با نام التحفة السليمانية، به فارسى برگرداند و در ايران در سال 1303 ق، به چاپ رساند. ۱
از كتاب الإرشاد، با همين عنوان ۲ و يا با عنوان الإرشاد فى معرفة حجج اللّه على العباد، ۳ ياد شده است و انتساب آن به شيخ مفيد، معروف است. موضوع الإرشاد، شرح حال و تاريخ زندگى دوازده امام عليهم السلام و نيز دلائل و كرامات آنان است. الإرشاد افزون بر ارزش حديثى، ارزش فقه الحديثى و رجالى نيز دارد. اين كتاب همچون ديگر كتاب هاى شيخ مفيد، با اعتنا و اعتماد علماى شيعه مواجه شد و عدّه اى به تلخيص، شرح و ترجمه آن پرداختند. براى نمونه، المستجاد فى تلخيص الإرشاد يا المستجاد من الإرشاد، تلخيصى است منسوب به علّامه حلّى كه نسخه باقى مانده آن، در سال 982 ق، در بغداد نگاشته شده است. ۴ همچنين، شرح محمّد باقر بن زين العابدين حسينى شيرازى (زنده در 1092 ق)، ۵ و شرحى به نام منهج الرشاد، تأليف محمّد بن حسن بن قنبر على بن محمّد حسن زنجانى (م 1340 ق) كه در چهار جزء بوده است. ۶ نيز در سال هاى اخير، محمّد محمّدى اشتهاردى و محمّد باقر ساعدى خراسانى، آن را به فارسى برگردانده، كه توسط انتشارات جامعه مدرسين قم، به چاپ رسيده است. همچنين، كتاب الإرشاد از مصادر بسيارى از كتب حديثى، كلامى و تاريخى، به حساب آمده است. ۷

1.تراثنا، ش ۱۳، ص ۹۵ ـ ۹۶.

2.رجال النجاشى، ص ۴۰۳؛ الفهرست ، طوسى، ص ۲۳۹؛ معالم العلماء، ص ۱۴۷؛ بحار الأنوار، ج ۱، ص ۷؛ الذريعة، ج ۱، ص ۵۰۹.

3.مجموعه رسائل مفيد، ص ۳۵۳؛ فلاح السائل، ص ۷۲.

4.الذريعة، ج ۲۱، ص ۲.

5.أعيان الشيعة، ج ۹، ص ۱۸۰.

6.الذريعة، ج ۲۳، ص ۱۸۸.

7.ر.ك: إعلام الورى، ص ۱۷۳ ـ ۱۷۴، ۱۸۰، ۱۸۲؛ مناقب، ابن شهر آشوب، ج ۱، ص ۳۰۵؛ و ج ۲، ص ۱۲۵، ۱۲۶ ، ۳۱۲ ، و ج ۳ ، ص ۸۲ ، ۸۹ ؛ إقبال الأعمال ، ج ۳ ص ۱۱۴ ؛ كشف الغمّة ، ج ۱ ص ۱۹۴ ، و ج ۲ ، ص ۸۷؛ وسائل الشيعة، ج ۲۰، ص ۴۳ و ج ۱، ص ۶۸، ۳۱۲، ۳۲۵؛ مستدرك الوسائل، ج ۱، ص ۳۲۸، و ج ۲، ص ۱۳۹، ۲۲۷.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 101876
صفحه از 554
پرینت  ارسال به