مقدّمه مؤلّف به انگيزه تأليف، موضوع آن و ترتيب و سامان مباحث، اختصاص دارد. بر اساس اين مقدّمه، شيخ مفيد مسارّ الشيعة را به تقاضاى يكى از شاگردانش نوشت كه خواستار تأليف كتابى مختصر در تاريخ روزهاى خوش و ناخوش شيعه و اعمال آنها بود. او با تأكيد بر اهمّيت و ارزش اعمال اين ايام و با اشاره به جايگاه آن در ميان پيشينيان، لزوم تأليف چنين كتابى را گوشزد كرده است. ^۱ ترتيب و سامان كتاب، بر پايه ماه هاى قمرى است. اين ترتيب، با ماه رمضان آغاز و با ماه شعبان پايان مى يابد. جهت آغاز با ماه رمضان، چند چيز ذكر شده است :
1 . تقدّم آن بر ساير ماه ها در قرآن؛ 2 . خصوصيت اين ماه در عبادت و تقرّب به خدا؛ 3 . توصيف آن توسّط اهل بيت عليهم السلام به «نخستين ماه سال در ملّت اسلام». ^۲
در هر فصل و پس از هر عنوان، ابتدا وقايع خوش و ناخوش ايّام، و به تعبير كامل تر، مناسبت هاى آن ايّام، ذكر و سپس اعمال مستحب و واجب مربوط به آن بيان مى شود. گونه بيان مطالب در اين كتاب، اگرچه تاريخى است و مؤلّف به نقل اخبار و احاديث با اسناد و بدون اسناد نمى پردازد؛ پيداست كه گفته هاى او بر پايه اخبار معصومان عليهم السلام و تاريخِ معتبر است. مطالب كتاب با اختصار بيان شده است. اين، بدان جهت است كه برخى از مباحث آن، در كتاب هاى الإرشاد و المزار و المُقنعة، با تفصيل ذكر شده است.

9 . الجَمَل (النصرة لسيّد العترة فى حرب البصرة)

مؤلّف: شيخ مفيد
تحقيق: سيّد على مير شريفى
ناشر: دار الكتب العلمية، بيروت، چاپ اوّل، 1413 ق.
در شمار تأليفات شيخ مفيد، سه عنوان در موضوع جنگ جمل ديده مى شود:

سال 1313 ق، همراه با توضيح المقاصد شيخ بهائى. ^۱
اين كتاب با عنوان تاريخ الشريعة، ^۲ التواريخ الشرعية، ^۳ مسارّ الشيعة، ^۴ مسارّ الشيعة فى مختصر التواريخ الشرعية، ^۵ و التواريخ الشرعية عن الأئمّة المهدية عليهم السلام ، ^۶ ذكر شده است.
به قرينه عناوين ابواب كتاب و مقدّمه شيخ مفيد ـ كه شامل مناسبات مسرّت بخش و حزن آور، هر دو است ـ ، عنوان مسارّ الشيعة نام كاملى براى كتاب نيست. در مقدّمه مؤلّف، عنوان كتاب «مختصرٌ فى تاريخ أيّام مسارّ الشيعة و أعمالها من القُرب فى الشريعة و ما خالف فى معناه» آمده است. اين عنوان، هم تاريخ ايام سرور و هم ايام حزن و اعمال هر دو ايام را شامل مى شود.
اين كتاب از آثار معروف شيخ مفيد است و در كتاب هاى حديثى و تاريخى، بر آن اعتماد شده است. نسخه چاپى مسارّ الشيعة، شامل مقدّمه سيّد محمّد رضا حسينى جلالى، مقدّمه مؤلّف، اصل كتاب و تاريخ كتابت آن است. محقّق كتاب پس از اشاره به نسخه خطّى كهن اين كتاب ـ كه در سال 391 ق، كتابت شده ـ ، به ويژگى هاى مسارّ الشيعة پرداخته است. به گفته سيّد محمّد رضا حسينى، اين كتاب چند ويژگى دارد:
1 . اين كتاب بر خلاف ساير كتاب ها كه املاى شيخ مفيد بوده، توسّط مؤلّف كتابت شده است ؛
2 . تاريخ تأليف كتاب ـ چنان كه در پايان آن آمده ـ ، در سال 389 ق بوده است؛
3 . اين كتاب افزون بر ارزش حديثى و تاريخى، در فلسفه تاريخ از نظر اسلام نيز سودمند است. ^۷