در دو بخش سامان يافته است: بخش نخست، با رويكرد كلامى و گاه فقهى، به جنگ جمل پرداخته؛ ولى بخش دوم، تنها با رويكرد تاريخى.
نتيجه اين سه مقدّمه، اين احتمال را تقويت مى كند كه بخش نخست كتاب، همان كتاب النصرة است و بخش دوم، كتاب الجمل. با طرح اين احتمال، ديگر مهم نيست كه دانسته شود آيا مؤلّف، خود، دو كتاب النصرة و الجمل را در يك مجلّد قرار داده، يا برخى از ناسخان چنين كرده اند.
به هر حال، تشابه بسيارى نيز ميان كتاب المسألة الكافية و كتاب الجمل به چشم مى خورد، كه باعث شده است نسخه بازيافته كتاب المسألة الكافية را ـ كه از منقولات آن در بحار الأنوار به دست آمده ـ به همان سبك و سياق كتاب الجمل، نظم و سامان دهند. ^۱
چند نسخه خطّى از الجمل، موجود است: نسخه سيّد ابو القاسم اصفهانى محرّر، نسخه اى در كتاب خانه آل كاشف الغطاء، نسخه اى در كتاب خانه مجلس شوراى اسلامى، و نسخه اى در كتاب خانه آستان قدس رضوى ^۲ . محقّق كتاب، افزون بر نسخه آستان قدس، از نسخه ديگرى نيز استفاده كرده، كه در سال 1338 ق، از روى نسخه اى كهن، استنساخ شده است. ^۳
اين كتاب ابتدا در چاپ خانه حيدريه در نجف، و بار ديگر در سال 1368 ق، در همان جا به چاپ رسيد . نسخه چاپى كتاب الجمل، با مقدّمه محقّق، مقدّمه كوتاه مؤلّف و اصل كتاب، سامان يافته است. شيخ مفيد در مقدّمه، پس از اشاره به اهمّيت موضوع و جايگاه كتاب، متذكّر شده است كه در اين كتاب، به بيان و شرح اين مطالب مى پردازد: اختلاف اهل قبله درباره فتنه بصره (جنگ در بصره) و جنگ ميان امير المؤمنين عليه السلام و عايشه و طلحه و زبير، ديدگاه فرق و مذاهب مختلف اسلامى درباره آن، اثبات سبب پديد آمدن اين فتنه و سرانجام، داستان و اخبار اين جنگ. ^۴

1 . كتابى با عنوان الجمل ^۱ كه با عنوان أحكام أهل الجمل ^۲ نيز ذكر شده است ؛
2 . كتابى با عنوان النصرة لسيّد العترة فى أحكام البغاة عليه فى حرب البصرة؛
3 . المسألة الكافية فى إبطال توبة الخاطئة، يا المسألة الكافية فى تفسيق الفرقة الخاطئة، ^۳ كه شيخ مفيد در برخى از كتاب هاى خود، از آن را با عنوان المسألة الكافية نام برده است. ^۴
اين سه عنوان، متعلّق به سه كتاب مستقل اند كه ظاهرا با سه رويكرد متفاوت، به يك موضوع (جنگ جمل) پرداخته اند؛ چرا كه منابع كتاب شناسىِ اوّليه ـ مانند فهرست هاى نجاشى و طوسى كه هر دو، از شاگردان شيخ مفيد بوده اند ـ ، هر سه عنوان را جداگانه آورده اند؛ بويژه شيخ طوسى كه به تصريح مى گويد كتاب هايى را كه براى شيخ مفيد ذكر كرده، نزد او خوانده يا از او سماع كرده است. ^۵
كتاب الجمل، بارها به چاپ رسيده و موجود است؛ ولى كتاب النصرة، ناياب است و در منابع بعدى نيز گزارشى از آن انعكاس نيافته است. در باره رابطه اين دو كتاب، به چند قرينه بايد توجّه كرد:
يكم: ظاهر عنوان النصرة لسيّد العترة، مى تواند اين معنا و پيام را در ذهن تداعى كند كه اين كتاب، در تبيين دلايل حقّانيت امام على عليه السلام در جنگ جمل و احكام فقهىِ مربوط به آن بوده و لذا رويكردى كلامى و فقهى داشته است.
دوم: عنوان كتاب الجمل، اين پيام را تداعى مى كند كه محتواى آن، در زمينه بيان و نقل حوادث و تاريخ و جزئيات جنگ جمل است و با رويكرد تاريخى، تأليف شده است.
سوم: با ملاحظه مطالب كتاب الجمل در نسخه چاپى، معلوم مى شود كه اين كتاب