«رجعٌ إلى رواية على بن ابراهيم» يا «رجعٌ إلى تفسير على بن إبراهيم» يا «و فى روايه علىّ بن إبراهيم» و... . گويا وى با اين گونه پردازش، بر آن بوده كه روايات ابو الجارود را از روايات على بن ابراهيم، جدا سازد.

2 . تفسير العيّاشى

مؤلّف: عيّاشى
تحقيق: سيّد هاشم رسولى محلّاتى
ناشر: مكتبة العلمية الإسلامية، تهران، 1381 ق (در دو مجلّد)
در تحقيق اين كتاب، از دو نسخه خطّى استفاده شده است: نسخه كتاب خانه دانشگاه تهران و نسخه تصحيح شده شيخ عبد اللّه شاه ميرى تفرشى. نسخه دوم، از روى نسخه محدّث نورى استنساخ شده و هم با نسخه كتاب خانه آستان قدس، مقابله شده است و هم با جوامع حديث و برخى تفاسير روايى مانند: مجمع البيان طبرسى، الصافى فيض كاشانى، البرهان سيّد هاشم بحرانى (كه تمام كتاب عيّاشى، در آن نقل شده است)، بحار الأنوار محمّد باقر مجلسى، وسائل الشيعة و نيز إثبات الهداة شيخ حرّ عاملى. ^۱ گروه تحقيق مطالعات اسلامى مؤسّسه بعثت نيز در تحقيق آن، افزون بر اين تفاسير و جوامع حديث، بر سه نسخه خطّى نيز تكيه كرده اند: نسخه كتاب خانه آستان قدس رضوى، نسخه كتاب خانه ملك و نسخه كتاب خانه شاهچراغ. ^۲
اين كتاب كه با عنوان تفسير، در مصادر ذكر شده ^۳ و انتساب آن به عيّاشى، معروف است، از مصادر جوامع حديث و كتاب هاى تفسيرى است. نسخه چاپى آن، در دو مجلّد با مقدّمه سيّد محمّد حسين طباطبايى معروف به علّامه طباطبايى، مقدّمه محقّق كتاب، مقدّمه كوتاه كاتب نسخه خطّى تفسير و اصل آن، فراهم آمده است. در مقدّمه محقّق، نسخه هاى خطّى و جوامع حديثى كه از آنها استفاده، معرّفى شده اند. مقدّمه

ابى زينب نعمانى شاگرد كلينى، به تفصيل در آغاز تفسيرش آورده و به گفته آقا بزرگ تهرانى، سيّد مرتضى با افزودن خطبه اى، از مجموع آنها رساله اى ساخته و آن را المحكم و المتشابه، ناميده است. محمّد باقر مجلسى نيز اين روايات را در «كتاب القرآن» بحار الأنوار، بدون كاستى ذكر كرده است.
اصل كتاب، شامل تفسير آيات قرآن از سوره حمد تا پايان قرآن است. مؤلّف، هر آيه را ـ نه به صورت كامل ـ ذكر مى كند و سپس به تفسير آن مى پردازد. وى در تفسير آيات، از روايات و گاه اشعار برخى شعراى معروف ^۱ كمك مى گيرد و در مواردى، بيان هايى را از خود، بر آن مى افزايد.
روايات كتاب ـ كه جنبه تفسير و بيشتر بيان مصداق و به قولى، جنبه تأويل دارند ـ از امام صادق عليه السلام و امام باقر عليه السلام نقل شده اند و در مواردى اندك، از ساير امامان عليهم السلام . طريق روايات امام صادق عليه السلام ، از على بن ابراهيم از مشايخ او ـ كه به قولى به شصت نفر مى رسند و مهمترينشان پدر اوست ـ ^۲ و روايات امام باقر عليه السلام ، از ابن عقده از ابو الجارود نقل شده است. ساير روايات، از ديگر مشايخ راوى تفسير نقل شده است، كه به ده نفر مى رسند. ^۳ ابوالفضل العبّاس راوى تفسير، روايات ابو الجارود را در چهار مورد، با اسناد كامل از ابن عقده نقل مى كند؛ ^۴ ولى ساير موارد را بدون ذكر سند، تنها با عبارت «و فى رواية أبى الجارود» ^۵ آورده است. وى در بيشتر موارد، پس از پايان يافتن روايت ابو الجارود يا روايت يكى از مشايخش، ^۶ به تفسير على بن ابراهيم باز مى گردد و با عباراتى از اين دست، از آن ياد مى كند: «و قال على بن ابراهيم...» يا