327
تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

او، اهمّيت و جايگاه كتاب، معرّفى مشايخ و راويان ابن قولويه، توثيق مشايخ او و معرّفى نسخه هاى خطّى. مقدّمه مؤلّف، به موضوع كتاب، شيوه سامان و ويژگى روايات آن، اختصاص يافته است. به موجب اين مقدّمه، روايات كتاب، همگى از اهل بيت عليهم السلام و از طريق مشايخِ ثقه و قابل اعتماد، نقل شده اند. مطالب آن نيز در ابوابى با عناوين مشخّص، سامان يافته و در ذيل هر باب، تلاش شده تنها روايات مربوط به همان باب، آورده شود. ۱ اين كتاب در زمينه زيارت رسول اكرم، زيارت امير المؤمنين و زيارت ائمه معصوم عليهم السلام است، شامل: نصوص اين زيارات و فضايل و ثواب آنها، به نقل از خود اهل بيت. مطالب كتاب در 108 باب، با عناوين خاص و متناسب با روايات هر باب، مرتّب شده است. بيش از هشتاد باب، به ذكر اخبار مربوط به شهادت سيّد الشهدا عليه السلام و زيارت او در زمان هاى معيّن و ساير اوقات و نيز فضايل و ثواب ايشان، اختصاص دارد. در باب هاى ديگر، به زيارت صالحان غير معصوم پرداخته شده است، مانند: عبّاس بن على، حمزة بن عبد المطلّب، عبد العظيم حسنى، فاطمه معصومه و شهدا. باب پايانى كتاب، باب النوادر است.
تعداد روايات كتاب، 755 مورد است كه از اين تعداد، 124 حديث مرسل است. ۲ محدّث نورى در سده سيزدهم، به استناد قراينى از خود كتاب، ابراز كرده است كه برخى از روايات كتاب ـ چون خبرى طولانى و شريف، معروف به «خبر زائده» در باب 82 و 88 ـ ، توسط يكى از شاگردان ابن قولويه، نقل شده و وى آن را به جهت مشابهت و هم خوانى معنوى با ديگر مطالب، پس از درگذشت مؤلّف، به كتاب افزوده است. ۳ اين روايت، بدون اشاره به نكته ياد شده، در بحار الأنوار ۴ و گويا از طريق شيخ حرّ عاملى، ۵ روايت شده است.

1.كامل الزيارة، ص ۳۷.

2.مشايخ الثقات، ص ۱۵۳.

3.خاتمة مستدرك الوسائل، ج ۳، ص ۲۴۸ ـ ۲۵۱.

4.بحار الأنوار، ج ۸، ص ۱۳ (چاپ سنگى).

5.كامل الزيارة، ص ۳۰ ، مقدّمه محقّق .


تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
326

در تحقيق كتاب، از دو نسخه خطّى استفاده شده است: يكى نسخه كتاب خانه مجلس شوراى اسلامى به خطّ محمّد شفيع كرمانى (تاريخ كتابت 1093 ق) كه با توحيد مفضّل و رسالة الأهليلَجَة همراه است، و ديگرى نسخه كتاب خانه آستان قدس رضوى به خطّ سيّد ابو القاسم نجفى. به علاوه، متن آن با برخى از كتب رجالى و حديثى نيز مقابله شده است. ۱ كامل الزيارات بارها چاپ شده است؛ از جمله، با تحقيق شيخ عبد الحسين امينى نجفى، با تصحيح على اكبر غفارى و مقدّمه محمّد على اردوبارى، در چاپ خانه مرتضويه نجف، در سال 1356 ق. ۲
معرّفى اين كتاب، با چند عنوان الزيارات، ۳ جامع الزيارات ۴ كمال الزيارات ۵ و كامل الزيارات ۶ آمده است؛ ولى «كامل الزيارات»، عنوان مورد نظر مؤلّف بوده است. ۷ انتساب اين كتاب به ابن قولويه قمى، معروف بلكه متواتر است و كتاب هاى حديثى، دعايى، زيارات و رجالىِ بسيارى، از آن نقل كرده اند؛ مانند: المزار شيخ مفيد، التهذيب و الاستبصار شيخ طوسى، كتب گوناگون ابن طاووس، المزار ابن مشهدى، بحار الأنوار، وسائل الشيعة و مستدرك الوسائل. ۸ اين، از آن روست كه كامل الزيارات، ارزش حديثى، دعايى، معنوى، معرفتى و رجالى دارد.
نسخه چاپى كامل الزيارات، شامل مقدّمه محقّق، مقدّمه معرّفى مؤلّف و اصل كتاب است. مقدّمه محقّق، شامل اين مطالب است: شرح حال مؤلّف و پدر و برادر

1.كامل الزيارات، ص ۱۰ ، مقدّمه غفارى .

2.تراثنا، ش ۲، ص ۱۶۰.

3.رجال النجاشى، ص ۱۲۶؛ الإقبال، ص ۷۰۱.

4.الفهرست ، طوسى، ص ۹۲.

5.مصباح الزائر، ص ۲۹۳.

6.وسائل الشيعة، ج ۲۰، ص ۳۶؛ بحار الأنوار، ج ۱، ص ۲۷؛ خاتمة مستدرك الوسائل، ج ۳، ص ۲۴۸؛ الذريعة، ج ۷، ص ۲۵۵.

7.كامل الزيارات، ص ۴.

8.الإقبال، ص ۷۰۱؛ مصباح الزائر، ص ۲۹۳ ـ ۲۹۷، ۳۹۴ ـ ۳۹۶؛ وسائل الشيعة، ج ۲۰، ص ۶۷؛ خاتمة مستدرك الوسائل، ج ۳، ص ۲۵۱؛ معجم رجال الحديث، ج ۱، ص ۵۰.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 101010
صفحه از 554
پرینت  ارسال به