347
تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

«خبر مأثور»، ۱ «اصول و مسائل متلقّات» ۲ و «فقه منصوص»، از آن ياد كرده اند. ۳ شيخ حرّ عاملى به نقل متونى كه شيخ صدوق از آنها به حديث يا روايت تعبير كرده، بسنده نموده و ديگر متون را كلام خود شيخ، به شمار آورده است. ۴ موضع ميرزا حسين نورى ـ كه تا حدّى افراطى است ـ ، چنين است كه نه تنها همه عبارات المقنع را خود روايت به شمار آورده، كه روايات آن را صحيح (به معناى اخصّ آن نزد متأخّرين) دانسته و مجموع كتاب را از اين حديث، برتر از كتاب من لايحضره الفقيه توصيف كرده است. سرچشمه اين برداشت، همان عبارت پيش گفته شيخ صدوق در ابتداى المقنع ۵ است. به عقيده ميرزا حسين نورى، از آن كلام شيخ صدوق، مى توان چهار نتيجه به دست آورد:
يكم: متن كتاب، خود، متون روايات است.
دوم: همه اخبار آن، در اصل مسند بوده است.
سوم: اخبار كتاب، از اصول اصحاب گرفته شده است.
چهارم: صاحبان آن كتب و اصول و نيز طريق شيخ صدوق به آنها، همگى از فقها و دانشوران موثّق بوده اند.

4 . الهداية

مؤلّف: شيخ صدوق
تحقيق: مؤسّسه الهادى عليه السلام
ناشر: مؤسّسة الامام الهادى عليه السلام ، قم، 1418 ق

1.المقنع، ص ۵.

2.بحار الأنوار، ج ۱۰، ص ۴۰۵.

3.البدر الزاهر، ص ۲۱.

4.المهذب، ج ۱، ص ۲۲ ـ ۲۳ ، مقدّمه سبحانى .

5.خاتمة مستدرك الوسائل، ج ۱، ص ۱۸۹.


تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
346

در تحقيق كتاب، افزون بر چهار نسخه خطّى به عنوان نسخه اساسى، از سه نسخه كمكى نيز استفاده شده است. كهن ترين نسخه از آن ميان، در سال 1145 ق، كتابت شده و در كتاب خانه آستان قدس رضوى نگهدارى مى شود. ۱
اين كتاب بارها چاپ شده است؛ از جمله، در سال 1274 ق، در تهران، همراه با فقه الرضا عليه السلام . ۲
كتاب المقنع، با همين عنوان در مصادر آمده ۳ و انتساب آن به شيخ صدوق، معروف و بلكه متواتر است. اين كتاب، افزون بر كتاب هاى حديثى همچون بحار الأنوار، وسائل الشيعة و مستدرك الوسائل، از مصادر كتاب هاى فقهى بسيارى نيز به شمار آمده است؛ مانند: المعتبر محقّق حلّى، الأشباه و النظائر يحيى بن سعيد حلّى، كشف الرموز فاضل آبى، مختلف الشيعة ى علّامه حلّى، و الذكرى ى شهيد اول. ۴
كتاب المقنع، يك دوره كامل اما مختصرِ فقه، از طهارت تا ديات است. مسائل مطرح در اين كتاب، متون رواياتى است كه با اسناد كامل، در اختيار شيخ صدوق بوده و وى براى استفاده آسان عموم، اسانيد آنها را حذف كرده است. ۵ وى همچنين، براى اعتمادسازى بيشتر نسبت به درستى و اعتبار روايات كتاب، تصريح كرده است كه اين روايات را از كتب و اصول مشايخ حديث، گرد آورده است. وى اين مشايخ را به دو وصف فقاهت و دانشورى، ستوده است. ۶ به همين جهت، اكثر فقها و محدّثان شيعه، متن المقنع را هم سنگ حديث دانسته اند و با تعبيراتى همچون «نصّ منقول»،

1.المقنع، ص ۷ ـ ۸ ، مقّدمه محقّق .

2.تراثنا، ش ۳۲، ص ۲۱۱؛ ج ۴۸، ص ۴۷۸.

3.رجال النجاشى، ص ۳۸۹؛ الفهرست ، طوسى، ص ۲۳۷؛ معالم العلماء، ص ۱۴۹؛ أمل الآمل، ج ۲، ص ۲۴۷.

4.المعتبر، ج ۱، ص ۵۷، ۶۵، ۱۰۳، ۲۳۰؛ الاشباه و النظائر، ص ۱۰، ۱۱، ۱۸؛ كشف الرموز، ج ۱، ص ۱۰۱، ۱۴۰، ۱۸۲؛ مختلف الشيعة، ج ۱، ص ۱۹۵، ۳۵۰؛ ج ۲، ص ۲۲۴؛ الذكرى، ص ۳۴، ۳۸، ۳۴۲.

5.المقنع، ص ۵.

6.همان.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 101235
صفحه از 554
پرینت  ارسال به