نسخه چاپى الهداية، شامل مقدّمه بسيار بلند محقّق و اصل كتاب است. مطالب مطرح در مقدّمه محقّق، عبارت اند از: شرح حال مؤلّف، اوضاع بلاد و شهرهاى اسلامى در روزگار وى، اوضاع سياسى آن عصر و پس جايگاه و ويژگى هاى اين تأليف. ^۱ الهداية شامل دو بخش است: بخش نخست، دوره مختصر مباحث اعتقادى (به معناى عام)، و بخش ديگر آن، فروع فقهى است. بخش اصول، در ده باب با اين عناوين، طبقه بندى شده است: مباحث توحيد، نبوّت، امامت، شناخت ائمه عليهم السلام و اسلام و ايمان، تقيه، امر به معروف و نهى از منكر، جهاد و نيت. برخى از اين عناوين، در دوره هاى بعد، در ميان مباحث فقهى جاى گرفتند. همه اين مباحث، مستقيم يا غير مستقيم، با تكيه بر روايات مطرح شده اند. مباحث فقهى كتاب ـ كه افزون بر اختصار، ناقص نيز مطرح شده است ـ ، از طهارت تا ارث را شامل مى شود.

5 . المتعة

مؤلّف: شيخ مفيد
تحقيق: على اكبر زمانى
ناشر: المؤتمر العالمى لألفية الشيخ المفيد (كنگره هزاره شيخ مفيد)، چاپ اوّل، 1413 ق.
به گزارش كتاب الذريعة، دو نسخه خطّى از رساله المتعة موجود است، كه يكى از آنها در كتاب خانه آستان قدس رضوى است، با عبارت آغازين «الحمد للّه ربّ...» و عبارت پايانى: «و قد أمليت فى هذا المعنى كتابا سمّيته الموضح فى الوعد و الوعيد إن وصل إلى السيّد الشريف». نسخه ديگر، در ميان موقوفات سيّد على ايروانى در تبريز است. ^۲
در مصادر كتاب شناسى، چند عنوان درباره متعه، به شيخ مفيد نسبت داده

چنان كه گزارش شده، هجده نسخه خطّى از اين كتاب وجود دارد كه كهن ترينِ آنها در سال 687 ق، كتابت شده است. ^۱ گروه تحقيق مؤسّسه الهادى، افزون بر چهار نسخه اساسى، بر هشت نسخه كمكى نيز اعتماد كرده اند كه برخى از آنها به سال 1034 ق، تعلّق دارد. ^۲ كتاب الهداية، بارها چاپ شده است؛ از جمله، در سال 1376 ق. ^۳ نام كتاب الهداية افزون بر همين عنوان، ^۴ الهداية بالخير ^۵ نيز آمده است. شيخ صدوق در كتاب الإعتقادات فى دين الإمامية، ^۶ به الهداية ارجاع داده است. از اين قرينه، به دست مى آيد كه وى اين كتاب را پيش از الإعتقادات تأليف كرده و بر آن اعتماد نموده است. انتساب الهداية به شيخ صدوق، معروف است؛ هر چند نه به حدّ و اندازه آثار ديگرش همچون معانى الأخبار و الأمالى. ^۷ شيخ صدوق تصريح نكرده كه عبارات الهداية، متن روايت است ـ چنان كه درباره متن المقنع، تصريح كرده بود ـ و حتى بر صحّت روايات آن نيز تأكيد نكرده ـ چنان كه درباره روايات كتاب من لا يحضره الفقيه، تصريح كرده بود ـ . با اين همه، شگفت است كه الهداية، از مصادر كتاب هاى حديثى و فقهى و كلامى است؛ مانند: مختلف الشيعة، بحار الأنوار، الحدائق الناظرة، كتب شيخ مرتضى انصارى و جواهر الكلام. ^۸ در توجيه اين اعتماد، برخى متذكّر شده اند كه همه فتاواى صدوق، به مثابه متن حديث است. ^۹