351
تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

در 1078)؛ نسخه اى به خطّ شكر اللّه بن محمّد حسينى (كتابت در 1078)؛ نسخه اى ناقص (كتابت در 1074 ق)؛ و نسخه چاپ شده در تهران و در سال 1317 ق، در دو مجلّد. ۱
كتاب تهذيب الأحكام با همين عنوان، در مصادر آمده ۲ و انتسابش به شيخ طوسى، معروف و حتى متواتر است. نسخه چاپى كتاب، در ده مجلّد با مقدّمه سيّد حسن موسوى خرسان، مقدّمه مؤلّف و اصل كتاب، سامان يافته است. در مقدّمه مؤلّف، انگيزه تأليف، موضوع كتاب و شيوه پردازش مطالب آن، مطرح شده است. به موجب اين مقدّمه، گروهى از دوستان شيخ طوسى، از وى درخواست كرده اند كه كتابى در جهت رفع اختلاف اخبار بنويسد. وى پس از پذيرش اين درخواست، المقنعة ى شيخ مفيد را اصل و مبنا قرار داده و با مراعات ترتيب مباحث فقهى آن ، مسائل كتاب را به گونه اجتهادى، شرح كرده است. پايه هاى استدلال شيخ طوسى، عبارت اند از: قرآن (اعم از ظاهر، صريح، فحوا، دليل و معناى آن)، سنّت قطعى (شامل خبر متواتر و خبر واحدِ برخوردار از قرائن) اجماع مسلمانان و اجماع فرقه محقّه (اماميه). وى در مقدّمه، متذكّر شده كه پس از اين، به ذكر احاديث موافق و مخالف از طريق اماميه مى پردازد. ابتدا خواهد كوشيد كه ميان آنها جمع كند؛ ولى اگر جمع امكان نداشت، به نقد اسنادى و محتوايىِ آنها خواهد پرداخت. ۳
اصل كتاب، شامل يك دوره كامل فقه، از طهارت تا ديات است و قسمتى نيز در زيارت و مزار، ۴
و در پايان، مشيخه آمده است.
به قرينه آن كه وى در بحث طهارت، در موارد بسيارى به هنگام روايت از

1.تهذيب الأحكام، ج ۱، ص ۳ ، مقدّمه ناشر .

2.رجال النجاشى، ص ۴۰۳؛ الفهرست ، طوسى، ص ۲۴۱؛ معالم العلماء، ص ۱۵۰.

3.تهذيب الأحكام، ص ۲.

4.همان، ج ۶، ص ۱۱۶.


تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
350

شده است: كتاب فى المتعة، ۱ أحكام المتعة، ۲ و الموجز فى المتعة، كتاب مختصر المتعة. ۳ به قرينه ذكر سه عنوان توسّط نجاشى، گويا شيخ مفيد سه رساله با سه رويكرد تأليف كرده، كه همگى درباره متعه بوده اند: يكى اصل كتاب ـ كه از آن با عنوان كتاب فى المتعة، رسالة فى المتعة و أحكام المتعة ياد شده است ـ ، و دو كتاب ديگر در اختصار و ايجاز آن. به هر روى، كتاب المتعة تا سده يازدهم، ناياب بود، تا اين كه محمّد باقر مجلسى، نسخه اى از آن را يافت و روايات آن را بدون مقدّمه مؤلّف، نقل كرد. ۴ ميرزا حسين نورى نيز در سده چهاردهم، نسخه اى از آن را در اختيار داشته و در مستدرك الوسائل، از آن نقل كرده است. ۵
محقّق رساله المتعة، از آن جا كه نتوانسته نسخه اى از اين رساله را پيدا كند، كوشيده است كه آن را از ميان عبارات بحار الأنوار محمّد باقر مجلسى، بازسازى كند. در اين كتاب، 43 روايت با اسناد كامل و از طريق اماميه، فراهم آمده است. شايان گفتن است كه بر پايه آنچه آقا بزرگ تهرانى متذكّر شده، همه روايات رساله المتعة، در بحار الأنوار نيامده است. ۶

6 . تهذيب الأحكام

مؤلّف: شيخ طبرسى
تحقيق و تعليق: سيّد حسن موسوى خرسان
ناشر: دار الكتب الإسلامية، تهران، چاپ سوم، 1364 ش.
در تحقيق كتاب، از چهار نسخه خطّى و يك نسخه چاپى بدين شرح، استفاده شده است: نسخه خطّى همراه با تصحيح، به خطّ لطف اللّه بن محمّد مؤمن (كتابت

1.رجال النجاشى، ص ۳۹۹؛ معالم العلماء، ص ۱۴۹؛ بحار الأنوار، ج ۱، ص ۷.

2.الفهرست ، طوسى، ص ۲۳۹ ـ ۲۴۰.

3.رجال النجاشى، همان جا.

4.بحار الأنوار، ج ۱۰۰، ص ۳۰۵ ـ ۳۱۱.

5.مستدرك الوسائل، ج ۱۴، ص ۴۵۴ ـ ۴۵۵.

6.الذريعة، همان جا.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 101185
صفحه از 554
پرینت  ارسال به