37
تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

معروف به سيّارى، ۱ محمّد بن موسى بن عيسى سمان همدانى، ۲ محمّد بن احمد جامورانى، مكنّا به ابو عبد اللّه رازى، ۳ و محمّد بن عيسى عبيد بن يقطين ۴ در كتاب نوادر الحكمة ى محمّد بن احمد بن يحيى اشعرى. چنان كه آنها محمّد بن اورمه، مكنّا به ابو جعفر قمى را قابل اعتماد نمى دانستند. ۵
ابن وليد (م 347 ق) و شاگرد او شيخ صدوق (م 381 ق)، برخى از روايات افرادى را كه به آنها اعتماد داشتند نيز، نقل نمى كردند؛ زيرا به برخى راويان روايات آنان، اعتماد نداشتند. شمارى از روايات محمّد بن احمد بن يحيى بن عمران قمى، ۶ روايات كتاب منسوب به خالد بن عبد اللّه بن سُدَير ۷ و دو اصل زيد نرسى و زيد زرّاد، ۸ اين گونه بوده اند؛ چنان كه ابن وليد، به ابن بطّه قمى مؤدّب اعتماد نداشت. ۹
احمد بن محمّد بن عيسى با شمارى از محدّثان، به يك يا چند علّت از اتهامات ياد شده، با تندى برخورد كرد. از جمله آن محدّثان اند: احمد بن محمّد بن خالد برقى، ۱۰ سهل بن زياد ۱۱ و محمّد بن على بن ابراهيم صيرفى ملقّب به ابو سمينه. ۱۲

ب ـ اهتمام به اخذ و نقل از راويان اصلى

اگر شيخ صدوق (م 381 ق) نماينده انديشه و رويكرد حديثى غالب در قم در نظر

1.الضعفاء، ص ۴۰.

2.همان، ص ۹۵؛ خلاصة الأقوال، ص ۴۰۱؛ رجال ابن داوود ، ص ۴۷۶ .

3.الضعفاء، ص ۹۷؛ الخلاصة، ص ۴۰۴.

4.خلاصة الأقوال، ص ۲۴۱؛ رجال ابن داوود، ص ۲۷۵.

5.الضعفاء، ص ۹۳؛ رجال النجاشى، ص ۳۲۹؛ الفهرست ، طوسى، ص ۲۲۰؛ خلاصة الأقوال، ص ۳۹۷.

6.رجال النجاشى، ص ۳۴۷؛ الفهرست ، طوسى، ص ۲۰۵.

7.الفهرست ، طوسى، ص ۱۲۲؛ رجال ابن داوود، ص ۲۴۴؛ خلاصة الأقوال، ص ۳۴۴.

8.الخلاصه، ص ۲۲۲ ـ ۲۲۳؛ رجال ابن داوود، ص ۱۰۰، ۱۴۶، ش ۶۶۷.

9.رجال النجاشى، ص ۲۶۳؛ خلاصة الأقوال، ص ۱۶۰؛ طبقات أعلام الشيعة، ج ۱، ص ۲۳۵ ـ ۲۵۴.

10.الضعفاء، ص ۳۹؛ خلاصة الأقوال، ص ۱۴، ش ۷.

11.الضعفاء، ص ۶۷؛ خلاصة الأقوال، ص ۲۲۹، ش ۲.

12.الضعفاء، ص ۹۴؛ رجال ابن داوود، ص ۴۶۹.


تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
36

براى نمونه، مى توان به كتاب رجال نجاشى (م 450 ق) مراجعه كرد. ۱

ويژگى هاى حوزه حديثى قم

براساس پاره اى قرائن در كتاب هاى حديث و رجال، در حوزه حديث قم چند ويژگى، برجسته مى نمايد:

الف ـ سختگيرى در اَسناد حديث

در كتب رجالى؛ بويژه الضعفاء غضائرى (م 411 ق) و رجال نجاشى (م 450 ق)، تعبير «قمى ها» فراوان به كار رفته و مطالبى به آنان نسبت داده شده است: زعم القميون، فى عداد القميين، القميون اتّهموه، تكلّم القميون فيه، طعن القميون عليه، استثنى القميون، ذكره القميون، ضعّفه القميون، ذكره القميون و غمزوا عليه، و رموه بالغلو. ۲ اين گونه عبارت را مى توان گوياى آن دانست كه نويسندگان اين كتاب ها، يك طرز تفكّر و روش عمومى در ارزيابى حديث را ميان قمى ها مى ديده اند. اين روش كه به طور خاص، بر سخت گيرى در اِسنادْ استوار است، در برخى از گزارش هاى رجالى به روشنى ديده مى شود. اين گزارش ها در قالب عبارت كلّى «قمى ها»، «مشايخ قم» و گاهى به نام چهره هاى حديثى شاخص اين حوزه آمده است. به موجب گزارش هاى ياد شده، گونه اتهام، تساهل و بى مبالاتى در نقل حديث، انحراف و غلو، فساد در دين، نقل روايت هاى مرسل، اعتماد بر راويان ناشناخته يا ضعيف، كذب، ارتفاع در قول، تعليق در اِسناد و خلط اَسناد ياد شده، بوده است.
براى نمونه، قمى ها روايات اين گروه را نقل نمى كردند: احمد بن محمّد سيّار

1.رجال النجاشى، ص ۳۸۹، ۸، ۱۶، ۴۴ و ۱۲۳.

2.الضعفاء، غضائرى، ص ۶، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۳۵، ۳۸، ۸۶، ۹۳، ۹۷، ۱۱۵، ۱۲۳، ۱۳۳، ۱۳۶؛ رجال النجاشى، ص ۳۲۹.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 101712
صفحه از 554
پرینت  ارسال به