اين موارد اشاره كرد: معناى «بسم اللّه الرحمن الرحيم»، معناى توحيد و عدل، معناى «استواء على العرش»، معناى صراط، معناى رجس، معناى ابليس، معناى ثقلين، معناى منزلت و... .
روايات كتاب با اسناد كامل، از طريق شيعه و بيشتر با واسطه على بن بابويه پدر مؤلّف (نزديك به دويست روايت)، ابن وليد، ابن ماجيلويه نقل شده است. مؤلّف گاه گاهى در ذيل برخى از روايات، توضيح مختصرى نيز از خود يا به نقل از ديگران، با عنوان «قال مصنّف هذا الكتاب...» ارائه مى دهد.
كتاب معانى الأخبار توسّط عده اى از علماى شيعه، شرح يا تلخيص شد و يا ترجمه يا ترتيب و سامان هجايى يافت. عبد النبى طسوجى (م 1203 ق) بر كلّ كتاب و شيخ محمّد بن على قطيفى (در نيمه نخست سده سيزدهم) بر حديث توحيد آن، شرح نگاشتند. ^۱ شرح قطيفى به خطّ شاگرد او، در كتاب خانه شيخ مشكور حولاوى ديده شده است. ^۲ شيخ على بن احمد قطيفى (م 1266 ق) نيز آن را با عنوان مختصر المعانى، تلخيص كرد. ^۳ همچنين، شيخ داوود بن حسن بن يوسف بحرانى (معاصر شيخ حرّ عاملى) آن را بر اساس حروف هجايى، مرتّب نمود و نام آن را ترتيب معانى الأخبار نهاد. ^۴ محمّد ابراهيم بن محمّد على، آن را به فارسى برگرداند كه نسخه ترجمه او، در كتاب خانه مجلس شوراى اسلامى موجود است. ^۵

2 . المَجازات النبوية

مؤلّف: شريف رضى
تحقيق و شرح: طه محمّد زينى (استاد الازهر)
ناشر: مكتبة بصيرتى، قم.

كتاب معانى الأخبار با همين عنوان، در مصادر معرّفى شده ^۱ و انتسابش به شيخ صدوق، معروف و چه بسا متواتر است. اين كتاب از مصادر بحار الأنوار، وسائل الشيعة و مستدرك الوسائل است. نسخه چاپى آن، شامل مقدّمه محقّق و اصل كتاب است. در مقدّمه محقّق، اين مطالب آمده است: شرح حال مؤلّف، معرّفى نسخه هاى خطّى كتاب، معرّفى آثار شيخ صدوق، و نيز شرح مجلس مناظره شيخ صدوق در حضور ركن الدوله، به نقل از شيخ جعفر بن محمّد دوريستى، از كتاب مجالس المؤمنين شوشترى. ^۲ اصل كتاب در نزديك به ششصد باب با عنوان مشخّص، سامان يافته است. مؤلّف در باب اوّل، سه روايت از امام صادق عليه السلام درباره اهميّت فهم و درايت حديث، ذكر كرده است. شيخ صدوق تأليف كتاب معانى الأخبار را در سال 331 ق، به پايان رساند. ^۳ گويا وى اين اثر را با الهام از حديثى تأليف كرده كه در آن، بر فهم كلام معصومان عليهم السلام بيش از نقل آن، تأكيد و تكيه شده است. ^۴ مؤلّف در اين كتاب، برخى از مفاهيم، ألفاظ و عبارات قرآن و احاديث را كه در متون روايات، معنا و تفسير شده اند، گردآورى كرده است. از اين رو، اين كتاب افزون بر ارزش حديثى اش، يك منبع ارزشمند در فقه الحديث است. عنوان كتاب (اخبار) با محتواى آن، انطباق كامل ندارد. براى توجيه اين نام گذارى، به ناچار يا بايد به معناى ظاهرىِ آن بسنده كرد و آن را از باب اكثر و اغلب افراد دانست، و يا آن كه در معناى اين عنوان تصرّف كرد و آن را به معناى مرجعيت و مبنا دانستن اخبار در فهم و تفسير همه ألفاظ و عبارات ـ اعم از حديثى، قرآنى و حتى تاريخى ـ تفسير كرد. توجيه دوم، با محتواى كتاب سازگارتر است.
ترتيب و چينش ابواب در اين كتاب، چونان ديگر كتب مؤلّف، از نظام معنادارى حكايت نمى كند. وى معمولاً ابواب آغازين و پايانى را مناسب و معنادار مى آورد؛ ولى در ابواب بينابين، اين نظام به هم مى خورد. از جمله ابواب ياد شده، مى توان به