369

تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

است. از اين رساله، با عنوان أقسام المولى فى اللسان ^۱ و أقسام المولى، ^۲
ياد شده است. شيخ مفيد در اين رساله، ده معنا براى لفظ مولا ذكر كرده و براى هر معنا، شواهد قرآنى و شعرى آورده است. وى اولويت را نخستين معناى مولا ذكر كرده و متذكّر شده كه اين، معناى اصلى مولاست و ساير معانى، به آن باز مى گردند. او در اين راستا، از اشعار شعراى معروف عرب ـ چون: اخطل، حسّان بن ثابت، كميت بن زيد اسدى، قيس بن سعد بن عُباده و امير المؤمنين عليه السلام ـ استفاده كرده است.

5 . رسالةٌ حول خبر مارية

مؤلّف: شيخ مفيد
تحقيق: مهدى صباحى
ناشر: دار المفيد، بيروت، چاپ دوم، 1414 ق.
در تحقيق اين رساله، به چهار نسخه خطّى و يك نسخه چاپى اعتماد شده است: سه نسخه در كتاب خانه آية اللّه مرعشى (يكى با مهر تملّك به سال 888 ق، و خطّ عبد الحميد بن محمّد مقيم، بدون ذكر سال كتابت و ديگرى با تاريخ كتابت 1334 ق، به خطّ شيخ محمّد بن شيخ طاهر سماوى)؛ نسخه خطّى كتاب خانه مجلس شوراى اسلامى، متعلّق به سده يازدهم؛ نسخه چاپ شده در نجف اشرف با عنوان رسائل الشيخ المفيد، در سال 1370 ق. ^۳
انتساب اين اثر با همين عنوان به شيخ مفيد، معروف است. ^۴ شيخ مفيد در اين رساله با تأمّلات عقلى و تكيه بر قرائن كلامى، به تبيين و شرح خبر موسوم به «خبر ماريه قِبْطيه» پرداخته است. بر اين پايه، رسالة مارية در فقه الحديث

1.رجال النجاشى، ص ۴۰۱.

2.معالم العلماء، ص ۱۴۹.

3.رسالة حول خبر مارية، ص ۱۰ ـ ۱۱.

4.رجال النجاشى، ص ۴۰۱؛ كشف الحجب و الأستار، ص ۵۱۶؛ الذريعة، ج ۲۰، ص ۳۸۶.

تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

368

در فصل سوم، درباره استشهاد به كلام كميت، اين اعتراض مطرح شده است كه ممكن است وى معناى اولويت را براى مولا، نه از عبارت نبوىِ «من كنت مولاه فهذا على مولاه»، كه از تسليم مردم نسبت به او از باب رياست مسلمانان، استفاده كرده باشد. بنا بر اين، استدلال به شعر و كلام كميت در كاربرد معناى اولويت براى مولا، كامل نيست. شيخ مفيد در پاسخ، سه مطلب را متذكّر شده است. دومى و سومى آن ـ كه با اين بحث، ارتباط بيشترى دارند ـ ، اين است كه حديث تسليم به امارت و رياست امير المؤمنين عليه السلام ، در ذيل حديث غدير و به دنبال اين قول پيامبر صلى الله عليه و آله آمده است: «من كنت مولاه فعلىٌّ مولاه»، و ديگر آن كه حديث غدير، متواتر است و استدلال به آن، معروف و مشهور؛ ولى ديگر دلايل بر امامت على عليه السلام ، در اين حد از شهرت نيستند. بنا بر اين، نمى توان پذيرفت كه شاعرى مانند كميت، استناد به معروف را ترك و به غير معروف استناد كرده باشد. ^۱

4 . أقسام المولى

مؤلّف: شيخ مفيد
تحقيق: مهدى نجف
ناشر: دار المفيد، بيروت، چاپ دوم، 1414 ق.
محقّق كتاب، به نسخه هاى خطّى كتاب اشاره نكرده است. چندين نسخه خطّى و چاپى از اين كتاب، موجود است: دو نسخه در كتاب خانه مجلس شوراى اسلامى ^۲ و سه نسخه در كتاب خانه آية اللّه مرعشى. ^۳
اين رساله پيش تر، در نجف اشرف نيز توسّط «مكتبة دار الكتب التجارية»، همراه با المسائل الجارودية و رسالة فى النص على أمير المؤمنين بالخلافة والثقلان، ^۴ چاپ شده

1.همان، ص ۳۵ ـ ۴۳ .

2.فهرست نسخه هاى خطّى مجلس شوراى اسلامى ، ج ۷، ص ۱۷؛ ج ۲۱، ص ۸ .

3.فهرست نسخه هاى خطّى كتاب خانه آية اللّه مرعشى، ج ۱، ص ۹۳، ۲۶۹، ۲۸۵.

4.تراثنا، ش ۱۳، ص ۹۶؛ ج ۱۹، ص ۱۵۲.

نام منبع :

تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

پدیدآورنده :

محمد کاظم رحمتی (پديدآورنده),مهدی احمدی (پديدآورنده)

تعداد جلد :

1

ناشر :

سازمان چاپ و نشر دارالحدیث

محل نشر :

قم

تاریخ انتشار :

1389

نوبت چاپ :

اول

تاریخ

نتیجه جستجو برای « »