نيز در كتاب خانه آستان قدس رضوى : به خطّ مصطفى قلى حسينى قزوينى در 1079 ق، و به خطّ ابن زين العابدين محمّد حسين اُرموى نجفى در 1352 ق، و به خطّ شاه محمّد بن زين العابدين در تاريخ 1042 ق، و چهارمين نسخه بدون تاريخ و نام ناسخ. ^۱
كتاب تصحيح الاعتقاد با تحقيق هبة الدين حسينى شهرستانى، در سال 1363 ق، در تهران چاپ شد. ^۲ در مصادر كتاب شناسى اوّليه، در شمار تأليفات شيخ مفيد، نامى از اين كتاب نيامده؛ ولى در مصادر سده يازدهم به بعد، از آن با همين عنوان و يا با عنوان شرح عقائد صدوق، ياد شده است. ^۳ تصحيح الاعتقاد، شرح نقدْ گونه اى است بر الاعتقادات شيخ صدوق كه از مشايخ حديث مؤلّف بوده است. اين كتاب در فقه الحديث و نقد الحديث، مفيد و ارزشمند است.
نسخه چاپى اين كتاب، شامل مقدّمه محقّق، مقدّمه هبة الدين شهرستانى و اصل كتاب است. در مقدّمه محقّق، به نسخه هاى خطّى و كارهايى كه در تحقيق كتاب انجام گرفته، اشاره شده است. مقدّمه شهرستانى، درباره جايگاه و اهمّيت كتاب است. در اصل كتاب، آراى شيخ صدوق به همراه شرح و گاه نقد شيخ مفيد آمده است. شيخ مفيد در اين كتاب، از 45 مسئله اى كه در الإعتقادات شيخ صدوق آمده، به 33 مسئله پرداخته است. نظم و ترتيب اين مسائل، هماهنگ با نظم و سامان كتاب شيخ صدوق نيست. عنوان مسئله پايانى در هر دو كتاب، «الأحاديث المختلفة» است. تصحيح الاعتقاد با عبارت «قال الشيخ ابو جعفر محمّد بن على بن حسين بابويه قمى المتوفى سنة 381 فى رسالة اعتقاداته...» آغاز مى شود و نخستين مسئله آن، معناى آيه «يَوْمَ يُكْشَفُ عَن سَاقٍ وَ يُدْعَوْنَ إِلَى السُّجُودِ» است. ^۴

پيامبر گرفته اند. ^۱
شيخ مفيد در توجيه و تأويل درست خبر ماريه، اين عقيده را مطرح مى كند كه دستور پيامبر صلى الله عليه و آله ، مطلق نبود و آن حضرت خود و نيز امام على عليه السلام ، به اين مطلب واقف بودند. اما با اين حال، چرا پيامبر امر را مطلق بيان كرد و در كلام خود، هيچ اشاره اى به قيد آن نكرد؟ از يك سو، اين بدان جهت بود كه او مى دانست على عليه السلام به اين قيد و شرط، آگاهى دارد و ديگر نيازى به ذكر آن در خود كلام نبود. حضرت در اين كلام، مطابق شيوه معمول در ميان حكما و عرف اهل زبان، عمل كرد. به اقتضاى عرف اهل زبان، امر حكما در اطلاق و تقييد و اجمال و تفصيل، تابع ميزان فهم و معرفت و حكمت و ذكاوت فرد مأمور است؛ اگر مأمور در سطح عالىِ ذكاوت و معرفت و حكمت باشد، با اجمال و اطلاق سخن مى گويند و اگر در سطح متوسّط باشد، سخنشان با تأكيد و بيان اضافى، همراه مى شود و اگر در سطح پايين باشد، خواسته خود را با شرح و تفصيل و تكرار، بيان خواهند كرد. اين، سيره همه عقلا و عرف اهل زبان است و از ديگر سو، پيامبر صلى الله عليه و آله با اين كار (ترك قيد)، مى خواست فضيلت و علم لدنّى امام على عليه السلام را بر مردم آشكار سازد.

6 . تصحيح الاعتقاد

مؤلّف: شيخ مفيد
تحقيق: حسين درگاهى
ناشر: دار المفيد، بيروت، چاپ دوم، 1414 ق.
در تحقيق كتاب، از شش نسخه خطّى استفاده شده است: دو نسخه در كتاب خانه مجلس شوراى اسلامى ـ يكى به تاريخ كتابت 1080 ق، با خطّ احمد بن عبد العالى ميسى عاملى، و ديگرى به تاريخ 1335 ق، كه ناسخ آن دانسته نيست ـ و چهار نسخه