گرفته شود ـ كه گويا چنين نيز بوده است ـ ، مى توان با جستجو در آثار وى در يافت كه او سخت مى كوشيده تا حديث را از راويان اصلى بشنود و با همين انگيزه، به مراكز و شهرهاى بزرگ و كوچك، معروف و غير معروف، و شيعه نشين و سنى نشين سفر كرد. با تتبّع در آثار چاپى شيخ صدوق، نمايان مى شود كه او 252 شيخ حديث را ملاقات كرده و از آنها حديث شنيده است. ۱ با در نظر گرفتن اين نكته كه كتاب هاى ياد شده، حدود پنج درصد آثار شيخ صدوق اند، مى توان شمار مشايخ حديث وى را بيش از اين تعداد ارزيابى كرد. شيخ صدوق معمولاً حديث را با تعبير «حدّثنا» نقل مى كند كه بر سماع (بهترين گونه دريافت حديث) دلالت دارد، و گاه با تعبير «أخبرنا» كه بر طريق اجازه بدون ملاقات راوى اصلى، دلالت مى كند. ۲
ج ـ نص گرايى يا اخبارى گرى
گويا رويكرد اصلى در حوزه حديثى قم، گردآورى متن احاديث و دسته بندى آنها بر حسب زمينه ها و موضوعات بود. قرينه اين برداشت، آثار به جاى مانده از محدّثان اين دوره است. اين آثار در زمينه هاى مختلف فقهى، كلامى، طب، اخلاق و گاه رجال ديده مى شود. با نگاه به كتاب هاى شيخ صدوق، نماينده انديشه و رويكرد غالب در قم، اين رويكرد هويداست. شيخ صدوق در زمينه هاى گوناگون، كتاب تأليف كرد. وى در همه اين زمينه ها، به نقل روايات بسنده كرده است. زمينه كلام، برجسته ترين موضوع چالشى بوده است و شيخ صدوق كتاب هاى التوحيد، الإعتقادات، كمال الدين و تمام النعمة و ... را در اين راستا تأليف كرد. وى رواياتى را نقل كرده كه به موجب آنها، نبايد در امر دين و خدا، به جدل و كلام (بحث عقلى) روى آورد. ۳
