دو عامل ـ يكى مذهب و دين (اثنا عشرى) و ديگرى صداقت و اجتناب از دروغگويى در كلام و نقل (عدالت) ـ تكيه كرده است. وى فقدان اين شرايط يا يكى از آنها را در خود راوى يا شيخ راوى، سبب ضعف او دانسته است. ثانيا: وى در تضعيف، بر بُعد اثباتى تكيه كرده و معتقد بوده كه عدم طعن، مساوى با توثيق است. ^۱
در انتساب كتاب الضعفاء به ابن غضائرى، تا سده چهاردهم ترديدى صورت نگرفته بود. ^۲ تنها در اين ميان، شهيد ثانى و محقّق خوانسارى آن را به پدر او، حسين بن عبيد اللّه غضائرى (م 411 ق)، نسبت داده اند. ^۳ اين در حالى است كه شهيد در تعليقات خود بر خلاصة الأقوال علّامه حلّى، از عبارات علّامه استفاده مى كند كه مراد از ابن غضائرى ـ كه مكرّر در اين كتاب ذكر شده ـ ، احمد بن حسين بن عبيد اللّه غضائرى است. ^۴ اما در سده چهاردهم و پانزدهم، عدّه اى از علماى كتاب شناسى و رجال، با ترديد در انتساب كتاب الضعفاء به ابن غضائرى، آن را ساخته و پرداخته مخالفان شيعه و يا دست كم، محرّف و دستْ خورده، توصيف نموده اند. ^۵ ادّعاى گروه ياد شده، به طور عمده به دو مطلب استناد داده شده است: يكى عدم وصول نسخه كتاب از طريق قابل قبول، و ديگرى كثرت تضعيفات و جرح.
كتاب الضعفاء، از سده هفتم به بعد، از مصادر كتاب هاى رجالى شمرده شد. برخى بر اين كتاب اعتماد كرده اند؛ اگرچه در مقام تعارض، گاه آراى امثال نجاشى و شيخ را

در تحقيق اين كتاب، از دو نسخه خطّى استفاده شده است: نسخه دانشگاه تهران (كتابت در: 1363 ق) و نسخه كتاب خانه آية اللّه مرعشى (كتابت در: 1355 ق). ^۱
اين كتاب افزون بر عنوان الضعفاء، ^۲ گاه بدون عنوان خاص ^۳ و گاه به نام رجال ابن غضائرى ^۴ ذكر شده است. الضعفاء تا عصر نجاشى و شيخ طوسى، موجود بود و پس از آن، تا حدود دو قرن ناياب شد. در سده هفتم، احمد بن طاووس حلّى (م 673 ق) نسخه اى از آن را يافت و مطالب آن را در كتاب رجالى حلّ الإشكال خويش گنجاند. پس از او، ملّا عبد اللّه شوشترى (م 1021 ق) نسخه اى از حلّ الإشكال ابن طاووس را به دست آورد و كتاب الضعفاء ابن غضائرى را استخراج و جداگانه تحرير كرد. آنچه امروزه از كتاب ابن غضائرى در دست است، همان تنظيم و ترتيب شوشترى است. ^۵
كتاب الضعفاء در نوع خود در حوزه شيعه، كتابى نو و بديع است. مؤلّف در اين كتاب، همانند برخى رجال شناسان اهل سنّت و شايد متأثّر از آنها، تنها به ذكر راويان ضعيف يا افرادى كه متّهم به ضعف شده اند، پرداخته است. مؤلّف در اين كتاب براى بيان ضعف افراد، واژه «طعن» را ـ گاه مطلق و گاه به صورت مضاف ـ به كار برده است، مانند: «طعن أصحابُنا فيه»، «طُعِن في عدالته»، «طُعِن عليه بالغُلوّ»، «طعن عليه بفساد مذهبه»، «طُعِن فى مذهبه، لا في نفسه»، «الطعن إنّما وقع على دينه»، «الطعن فيه، لا في مَن أخذ عنه»، «ليس الطعن فيه، إنّما الطعن في من يروي عنه». ^۶
ملاحظه اين گونه تعابير، نشان مى دهد كه اوّلاً: ابن غضائرى در تضعيف رجال، بر