صاحبان كتب را تشكيل مى دهند، پنج نفرند: شيخ مفيد، حسين بن عبيد اللّه غضائرى، ابن عبدون معروف به ابن حاشر، ابن صلت و ابن ابى جيد. وى در موارد بسيارى از اين افراد با عبارت «أخبرنا جماعة» يا «عدّة من أصحابنا»، ياد كرده است. ۱
شيخ طوسى در تأليف اين كتاب و بويژه در شرح حال صاحبان كتب، از آثار كتاب شناسى و رجالىِ پيش از خود استفاده كرده است. در اين ميان، كتاب فهرست ابن نديم و نيز دو كتاب مصنّفات و اصول ابن غضائرى، قابل توجّه اند. ۲
كتاب فهرست شيخ طوسى، همچون كتاب رجال او، با اعتنا و اعتماد علماى شيعه مواجه شد. عده اى به ساماندهى و ترتيب و گاه شرح آن پرداختند و عدّه بسيارى نيز آن را در شمار مصادر كتب خود جاى دادند. ۳ على بن عبد اللّه بن عبد الصمد مقابى، آن را بر سبك و سياق مرسوم در كتب رجالى، مرتّب كرد. شيخ سليمان ماحوزى نيز ضمن ترتيب، به شرح آن پرداخت. عنوان اين شرح، معراج الكمال إلى معرفة الرجال است كه البته ناتمام مانده و تا اوايل باب «باء» را شامل مى شود. ۴
7 . اختيار معرفة الرجال
مؤلّف: شيخ طوسى
تعليقه: ميرداماد (محمّد باقر حسينى اِستر آبادى)
تحقيق: سيّد مهدى رجائى
ناشر: مؤسّسة آل البيت عليهم السلام ، قم ، 1404 ق .
شمار نسخه هاى خطّىِ موجود از اين كتاب، 25 نسخه است. از جمله، نسخه
1.كلّيات فى علم الرجال، ص ۷۰؛ الفهرست ، طوسى، ص ۱۴ (مقدّمه محقّق).
2.الفوائد الرجالية، ج ۲، ص ۵۲؛ الذريعة، ج ۱، ص ۱۰.
3.حلّ الاشكال، ابن طاووس (به نقل از: تحرير طاووسى، ص ۵ ؛ رجال ابن داوود ، ص ۲۵؛ وسائل الشيعة، ج ۲۰، ص ۳۶ ـ ۳۷؛ بحار الأنوار، ج ۱، ص ۷.
4.خاتمة مستدرك الوسائل، ج ۳، ص ۱۷۹.