اباضى ، مجموعه احاديث روايت شده از صحيح ربيع بن حبيب فراهيدى را گردآورى نمود و تحت نام ترتيب فى صحيح حديث رسول اللّه رواية ربيع بن حبيب (شرح الجامع الصحيح مسند الإمام الربيع بن حبيب الفراهيدى) بر اساس اصل مسند ، نظم داد. ۱ اين اثر ، مورد توجّه و عنايت عالمان اباضى قرار دارد. ۲
شهر رى ، مركز حديثى شيعه در قرن ششم و هفتم
شهر رى ، از مراكز مهم شيعه در قرن ششم بوده است . بعد از مهاجرت شيخ صدوق و ماندگارى وى در اين شهر ، اعقاب وى در همان جا اقامت گزيدند . آنها ضمن تحصيل علوم دينى ، راويان آثار تأليفىِ شيخ صدوق نيز بوده اند. اين نكته را مى توان از اسناد احاديث روايت شده در بشارة المصطفى دريافت.
در رى ، طبرى ، آثار صدوق را از طريق شمس الإسلام حسن بن حسين حَسَكا به سال 510 ق ، از شيخ صدوق روايت نموده است. ۳ از محلّه هاى شيعى شهر رى ، به محلّه درب زامِهران و درب مُصلحگاه ، اشاره شده است. ۴
طبرى ، حديثى را كه سلسله سند جالبى دارد ، در محلّه مصلحگاه ، سماع نموده است :
1.در مورد اين فرقه و اهمّيت آن ، ر . ك : دائرة المعارف بزرگ اسلامى ، مدخل «اباضيّه» (به قلم مسعود جلالى مقدّم) .
2.اين كتاب در دمشق (۱۹۶۳م) در سه جلد منتشر شده است .
3.براى نمونه ، ر . ك : بشارة المصطفى ، ص ۹۵ و ۹۷ .
4.در مورد درب زامهران ، ر . ك : همان ، ص ۱۱۱ ـ ۱۱۶ .
وى اين احاديث را از ابو النجم محمّد بن عبد الوهّاب بن عيسى رازى در سال ۵۱۰ و ۵۱۶ ق سماع نموده است . اين فقيه ظاهرا همان ابو النجم محمّد بن عبد الوهّاب بن عيسى السمان است كه منتجب الدين از وى با عنوان فقيه ، حافظ و صاحب كتابى در فقه ياد كرده است (ر . ك : الفهرست ، منتجب الدين ، ص ۱۶۰) .
