471
تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

سروى ۱ ، ابو رضا فضل اللّه بن على حسينى ، ۲ عبد الجليل بن عيسى بن عبد الوهّاب رازى ، ابو الفتوح حسين بن على رازى، ۳ محمود و على (فرزندان على بن عبد الصمد تميمى) ، محمّد بن حسن شوهانى ، ابوعلى فضل بن حسن طبرسى، ۴ ابو جعفر محمّد بن على حلبى و حسين بن احمد بن طحال مقدادى ، همگى از فرزند شيخ طوسى و عبد الجبّار بن على رازى ، روايت نموده و اجازه روايت كتبشان را دريافت داشته است. ۵
منتجب الدين در مورد عبد الجبّار نوشته است :
فقيه الأصحاب بالرَّى ، قرأ عليه فى زمانه قاطبة المتعلّمين من السادة و العلماء ، و هو قرأ على الشيخ أبى جعفر الطوسى جميع تصنيفاته ، و قرأ على الشيخين سالار و ابن برّاج ، و له تصانيف بالعربيّة و الفارسيّة فى الفقه. ۶

1.وى ، مؤلّف اثر مفقودشده حديثى با عنوان آثار الأبرار و أنوار الأخبار بوده است (ر . ك : الفهرست ، منتجب الدين، ص ۷۱) .

2.در مورد وى ، ر . ك : همان ، ص ۱۲۹ و ۱۳۰ ؛ طبقات أعلام الشيعة (ثقات العيون) ، ص ۱۹۸ ـ ۲۰۰ . بنا بر نوشته شيخ آقا بزرگ تهرانى ، جمال الدين على بن محمّد متطبّب ، در قم به سال ۵۸۹ ق ، براى بار دوم كتاب نهج البلاغه را نزد وى و عالم امامى ديگر محمّد بن ابى نصر قمى قرائت كرده و اجازه روايت دريافت كرده است . آقا بزرگ تهرانى ، صورت اجازه همراه با اجازه روايت برخى ديگر از آثار حديثى را از نسخه اى از نهج البلاغه كه متعلق به حيدر قلى خان سردار كابلى بوده ، نقل كرده است . وى فرزند عالم مشهور فضل اللّه بن على حسينى است . از وى كتابى با عنوان إرشاد المسلمين فى شرح كلمات أمير المؤمنين در نسخه اى خطّى در كتاب خانه پتنه (شماره ۲۰۳۷) موجود است . اين اثر احتمالاً غير كتاب نثر اللئالى لفخر العمانى است .

3.على بن عبد اللّه بن حسين بن بابويه ، رجال النجاشى را در سال ۵۵۱ ق نزد اين عالم امامى ، قرائت كرده است (ر . ك : طبقات أعلام الشيعة (ثقات العيون) ، ص ۱۹۴) .

4.در مورد اين فقه مشهور امامى ، ر . ك : همان ، ص ۱۷ ـ ۲۱۶ .

5.مناقب آل أبى طالب ، ج ۱ ، ص ۳۲ و ۳۳ . در ادامه ، ابن شهرآشوب طرق روايت خويش به شيوخ خود را به نحوهاى مختلف حديثى (مناوله ، اجازه و كتابت) آورده است (ر . ك : همان ، ص ۳۳ و ۳۴ ؛ بحار الأنوار ، ج ۱۰۴ ، ص ۳۳ ، ۴۷ و ۴۸) .

6.الفهرست ، منتجب الدين، ص ۱۰۸ و ۱۰۹ . نيز براى آگاهى از اهمّيت عبد الجبّار در روايت آثار شيخ طوسى ، ر . ك : بحار الأنوار ، ج ۱۰۴ ، ص ۳۳ و ۴۸ (كه وى از خود شيخ طوسى آثارش را روايت كرده است) .


تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
470

چون به نزد پيامبر صلى الله عليه و آله رسيدند ، سلام او را به ايشان برسانند و ايشان از خدا بخواهد كه وى را به حقّ حسين عليه السلام ببخشد . پيامبر صلى الله عليه و آله دعا كرد و چنين شد. ۱

نقش ابن شهرآشوب در انتقال ميراث اماميه از ايران به حلّه

نقش مهم ديگر ابن شهرآشوب ، انتقال ميراث شيعى از ايران (رى ، كاشان ، قم و نيشابور) به حلّه است . در مورد اهمّيت مكتب رى ـ كه متأثّر از حوزه نجف بوده است ـ اطلاعات اندكى موجود است . در كاشان ، نسخه اى از كتاب النهاية ى شيخ طوسى در غرّه ذى قعده 579 ق به خطّ ابو القاسم بن محمّد بن على جاسبى ، كتابت شده است . اين نسخه داراى اجازه قطب راوندى به كاتب با اين شرح است:
كتاب النهاية فى فقه أهل البيت عليهم السلام تأليف الشيخ الإمام العالم الزاهد عماد الدين أبى جعفر محمّد بن علىّ الطوسى رضى الله عنه قرأ على الشيخ الإمام العالم وجيه الدين جمال الإسلام أبو القاسم علىّ بن محمّد بن علىّ الجاسبى ـ أدام اللّه سداده ـ و أجزت له روايته عنّى عن مشايخى يعنى عن المصنّف ... أبو الفضل الراوندى محمّد بن سعيد ... فى شهور 580 . ۲
ابن شهرآشوب در معرفى طرق اجازه خود به كتب اماميه به ، ما امكان مى دهد تا ضمن شناخت شيوخ اجازه وى ، از روند انتقال و كتب منتقل شده ، اطلاع حاصل كنيم .
در اين قرن ، ما شاهد انتقال ميراث شيعى (كتب نگاشته شده به وسيله شيخ طوسى) از نجف به رى نيز هستيم . در رى ، كتب شيخ صدوق از جمله آثار متداول بين آنها بوده است . اين ميراث ، بار ديگر به وسيله ابن شهرآشوب به حلّه انتقال يافته است . ابن شهرآشوب ، آثار شيخ طوسى را از ابوالفضل الداعى بن على حسينى

1.ر . ك : مناقب آل أبى طالب ، ج ۴ ، ص ۸۲ .

2.ر . ك : «چهار كتاب خانه نفيس شخصى» ، سيّد محمود مرعشى ، شهاب ، سال ششم ، ش ۲ (مسلسل ۲۰) ، ص ۴ ؛ فرهنگ ايران زمين ، ج ۴ ، ص ۷۴ ـ ۱۲۱ بخصوص صفحات ۸۴ ـ ۸۶ ، ۸۸ ـ ۹۰ و ۹۲ ـ ۹۸ . در مورد نسخه مورد بحث نيز ، ر . ك : همان ، ص ۱۰۳ ـ ۱۰۵ . همچنين براى آگاهى بيشتر از مكتب رى ، ر . ك : بحار الأنوار ، ج ۱۰۴ ، ص ۹۵ ، ۱۲۳ و ۱۲۸ .

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 100998
صفحه از 554
پرینت  ارسال به