493
تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

صفدى در شرح حال او اطلاعات مهمى را درباره اش آورده است . وى نوشته است كه نحوى در اوان جوانى به بغداد آمد و نزد ابو محمّد بن عبيده كرخى و افراد ديگر به فراگيرى ادب پرداخت . وى تعلّق خاطرى نيز به حديث داشته و نزد عالمان اهل سنّت ، متون حديثى آنها را سماع كرده است (و سمع الحديث ... و انتخب كثيرا من الأحاديث و الأخبار). ۱
در كنار شهر حلّه ، شهر حلب ، يكى ديگر از مراكز شيعى اين دوره است . خاندان مشهور ابن زهره ، از جمله بيوتات مشهور اين شهرند. ۲ شخصيت مشهور اين خاندان در قرن ششم ، سيّد عزّ الدين ابوالمكارم حمزة بن على حسينى (511ـ585 ق) است . شهرت وى به واسطه تأليف كتاب غنية النزوع إلى علمى الاُصول و الفروع است . از جمله اساتيد وى ، ابو هاشم مجتبى بن حمزه حسينى از شاگردان عبد الجبّار مفيد رازى (شاگرد شيخ طوسى) بوده است. ۳ از اين عالم امامى ، اثر حديثى موجود نيست ؛ امّا از آن جايى كه از شخصيت هاى معروف اين دوره است ، به نام وى اشاره شد.

1.ر . ك : الوافى بالوفيات ، ج ۲۷ ، ص ۷۴ و ۷۵ . صَفَدى در ادامه به جرح اين عالم امامى به وسيله عالمان اهل سنّت اشاره كرده كه به دليل تشيّع وى بوده است.

2.در مورد بيوتات شيعى شهر حلب ، ر . ك : دائرة المعارف بزرگ اسلامى ، مدخل «آل زهره» به قلم هادى عالم زاده .

3.فهرست نسخ خطّى اهدايى آقاى سيّد محمّد مشكات ، ج ۳ ، بخش ۳ ، ص ۱۹۵۴ . وى در ضمن معرفى نسخه اى از غنيه ، نكات سودمندى را از شرح حال ابن زهره آورده است .


تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
492

آثار حديثى را از طريق ابن بطريق نقل كرده است. ۱
عالمان زيدى ، از طريق شاگرد زيدى ابن بطريق ، على بن محمّد صنعانى (م بعد از 590 ق) ، آثار وى را روايت كرده اند. مشهورترين راوى از صنعانى ، عالم و محدّث نامدار زيدى ، على بن احمد بن حسين اكوع مشهور به شعله است كه آثار ابن بطريق را به طريق مناوله در هفدهم ذى حجّه 598 ق از صنعانى روايت كرده است. ۲ در ميان آثارى كه عالمان زيدى به طريق صنعانى از ابن بطريق روايت كرده اند، كتاب مناقب أمير المؤمنين ابو الحسن على بن محمّد جُلابى (م 483 ق) ، جالب توجّه است . ۳
دليل ديگر براى توجّه زيديان به آثار ابن بطريق ، باقى ماندن كتاب عمده ى وى به خطّ خودش در يمن است. ۴

ديگر عالمان قرن ششم

يكى ديگر از علماى قرن ششم ، يحيى بن حسن بن سعيد ، سرسلسله خاندان بنو سعيد ، است . ۵ به اين نكته بايد توجّه نمود كه عمده شهرت اين خاندان در قرن هفتم و هشتم است .
از ديگر شيوخ شيعه در شهر حلّه ، مى بايد به ورّام بن نصر بن ورّام اشاره كرد كه غير از ديگر فقيه شيعى به همين نام و جدّ ابن طاووس است . وى نسخه اى از التهذيب شيخ طوسى را به دست خود نگاشته است . ۶
عالم ديگر حلّى اين دوره ، ابو الفتوح نصر بن على حلّى نحوى (م 600 ق) است .

1.عبد اللّه بن حمزه از طريق اكوع ، از صنعانى ، آثار ابن بطريق را روايت كرده است (ر . ك : طبقات الزيديّة الكبرى ، ج ۱ ، ص ۵۹۶ ـ ۶۰۳) .

2.براى آگاهى از شرح حال مفصّل صنعانى ، ر . ك : همان ، ج ۳ ص ۱۵۲۳ ـ ۱۵۲۷ .

3.براى آگاهى از كتاب مناقب ابن مغازلى ، ر . ك : أهل البيت فى المكتبة العربيّة ، ص ۵۷۸ ـ ۵۸۴ .

4.«ابن شرفيّه و كتاب عيون الحكم والمواعظ» ، حسن انصارى قمى ، كتاب ماه دين ، سال سوم ، ش ۱۱ ، ۱۳۷۹ش/ ۱۴۲۱ ق ، ص ۱۵ . براى آگاهى از نسخه هاى ديگر از اين اثر همراه با شرح حالى از ابن بطريق ، ر . ك : فهرست نسخ خطّى اهدايى آقاى سيّد محمّد مشكات ، ج ۳ ، بخش ۳ ، ص ۱۴۲۲ و ۱۴۲۳ .

5.طبقات أعلام الشيعة (ثقات العيون) ، ص ۳۳۸ .

6.همان ، ص ۲۸ ـ ۳۲۷ .

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 101206
صفحه از 554
پرینت  ارسال به