501
تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

آثار ابن طاووس در موضوع دعانويسى ، عبارت اند از :
1 . الأمان من أخطار الأسفار و الزمان .
پايان كتاب ابن طاووس ، حاوى دعاهايى است كه خواندن آنها در هنگام مسافرت توصيه شده است . چاپ تحقيقى اين كتاب به وسيله مؤسّسه آل البيت (قم ، 1409 ق) منتشر شده است .
2 . الدروع الواقية من الأخطار فى ما يعمل فى شهر كلّ يوم على التكرار .
ابن طاووس در آغاز اين كتاب ، به تأليف آثار ديگر خود چون : فلاح السائل و نجاح المسائل فى عملَىِ اليوم و الليلة ، كتاب مهمّات فى صلاح المتعبّد و تتمّات لمصباح المتهجّد ، كتاب زَهرة الربيع فى أدعية الأسابيع و كتابى جمال الاُسبوع بكمال العمل المشروع اشاره مى كند و مى گويد كه تنها كتابى كه كامل كننده اين مجموعه است ، كتابى در ذكر اعمال مكرّر در ماه بوده و به همين دليل ، به تأليف اين كتاب پرداخته است :
بقى عمل ما يختصّ بكلّ شهر على التكرار ، و وجدت فى الرواية أنّ فيه أدعية كالدروع من الأخطار . فشرعت فى هذا المراد ... و سمّيته كتاب الدروع الواقية من الأخطار فى ما يعمل مثلها فى كلّ شهر على التكرار. ۱
ابن طاووس در اين كتاب به ذكر ادعيه و اذكارى مى پردازد كه فرد در روزهاى هر ماه مى تواند آنها را بخواند .
3 . فلاح السائل و نجاح المسائل فى عمل اليوم والليل . ۲
يكى از ويژگى هاى جالب توجّه كتاب فلاح السائل ، بحث كوتاه رجالى ابن طاووس در آغاز آن است . ابن طاووس در آغاز كتاب ، ضمن بيان توجيهاتى ، از نقل رواياتى كه در سلسله سند آنها افراد ضعيف قرار دارند ، سخن گفته است . مهم ترين دليلى كه ابن طاووس در توجيه اين عمل خود آورده ، تقيّه و شدّت فشار بر امامان شيعه است. ۳

1.الدروع الواقية ، ص ۲۱ و ۲۲ .

2.اين كتاب به كوشش غلامحسين مجيدى (قم ، ۱۴۱۹ ق) به چاپ رسيده است .

3.ر . ك : فلاح السائل ، ص ۴۷ ـ ۵۲ .


تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
500

گزارش مفصّل ابن طاووس درباره اين مسئله و اطلاعاتى كه وى از متون كهن تر ، چون كتاب لمح البرهان شيخ مفيد ـ كه او نيز در ابتدا از قائلان به سى روز بودن ماه رمضان بوده ـ جالب توجّه است. ۱
استفاده مستقيم ابن طاووس از برخى اصول اوّليه حديثى اماميه و نقل مطالبى از آنها در آثار مختلفش ، يكى از ويژگى هاى مهم آثار اوست . ابن طاووس به شيوه هاى مختلف از اصول كهن اماميه ياد كرده است : وى ، گاه بدون معرفى مؤلّف اصل ، تنها با نقل اين كه «من در يك اصل قديمى از آثار اصحابمان يافتم (وجدتُ فى أصل عتيق من أصحابنا)» و گاه با ذكر نام مؤلّف اصل (هم چون : ربيعة بن محمّد بن عاصم ، عبيداللّه بن على حلبى ، عبد اللّه بن حمّاد انصارى ، ابان بن محمّد سندى ، عبد اللّه بن محمّد يمنى ، احمد بن حسين صيقل ، على بن اسماعيل ميثمى و ...) ، مطالب را نقل كرده است . ۲

ابن طاووس و ادبيات ادعيه نگارى

در حقيقت ، ابن طاووس را بايد چهره اى ممتاز در ادبيات دعانويسى در ميان شيعيان دانست . تعلّق خاطر ابن طاووس به گردآورى ادعيه روايت شده از ائمّه در كتب كهن تر و نگارش آثار متعدّد ، مهم ترين ويژگى هاى وى است . از اين رو مرورى بر اين گونه آثار ابن طاووس ، ضرورى مى نمايد.
نكته جالب توجّهى كه در آثار ابن طاووس چشمگير است ، شيوه خاصّ اوست . ابن طاووس در آغاز كتاب هاى خود ، به تفصيل ، فهرست مطالبى را كه قصد ارائه آنها را دارد ، ذكر مى كند . همچنين وى در بيشتر موارد ، منبع مورد استفاده خود را معرفى و مشخصات آن را نيز ذكر مى كند.

1.براى آگاهى از تفصيل مطلب ، ر . ك : إقبال الأعمال ، ص ۵ ـ ۷ . همچنين ، ر . ك : كتاب خانه ابن طاووس ، ص ۳۳۷ و ۳۳۸ .

2.براى دستيابى به فهرست كامل اصول در دسترس ابن طاووس ، ر . ك : همان ، ص ۲۰۰ ـ ۲۰۹ . ابن طاووس اغلب ادعيه روايت شده از ائمّه را از اين اصول ، نقل كرده است.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 100995
صفحه از 554
پرینت  ارسال به