503
تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

در فصل اوّل كتاب ، از مقدّمات سفر و آداب آن سخن رفته و در فصل دوم و سوم به ذكر مطالبى درباره ثواب زيارت قبر پيامبر و ادعيه وارد شده به هنگام زيارت از مدينه ، اختصاص يافته است . فصل چهارم نيز به بيان ادعيه اى مى پردازد كه افراد ، در خارج از مدينه ، براى زيارت پيامبر مى توانند آنها را بخوانند . فصول ديگر كتاب به ذكر ادعيه وارد شده در زيارت مقابر امامان شيعه اختصاص يافته است.

ابن طاووس و كتاب «اليقين»

از آثار ديگر ابن طاووس ، كتاب اليقين باختصاص مولانا علىّ بإمرة المؤمنين است كه بحثى درباره اختصاص داشتن لقب «امير المؤمنين» به حضرت على عليه السلام است.
اهمّيت ويژه اين كتاب ، در نقل قول هاى ابن طاووس از كتاب المناقب حافظ احمد بن مردويه است ؛ چرا كه ابن طاووس اغلب مطالب خود را در پانزده باب اوّل ، از اين كتاب اخذ كرده است . همچنين در چندين فصل كتاب ، رواياتى را از كتاب المناقب خوارزمى و آثار ديگرى كه مشخصات آنها را در آغاز همين كتاب آورده ، نقل كرده است . ۱
اهمّيت حديثى اين كتاب در نقل كامل احاديث به نحو مسند است . ابن طاووس ضمن تخريج احاديثى از كتب كهن و اغلب غير موجود ، گاه توضيحاتى بعد از نقل روايات آورده است .
برخى نقل قول هاى ابن طاووس از كتاب فضائل أمير المؤمنين ابن عقده (م 333 ق) و تصريح وى به نقل از اين كتاب به اجازه ، از وجود برخى آثار اين محدّث زيدى تا قرن هفتم دلالت دارد.

ابن طاووس و كتاب «محاسبة النفس»

ابن طاووس در آغاز تأليف اين كتاب مختصر ، به آيات و رواياتى اشاره مى كند كه در آنها بر ضرورت محاسبه اعمال انسان به وسيله خودش ، تأكيد شده است . او به دليل

1.ر . ك : اليقين ، ص ۹۱ ـ ۱۲۳ .


تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
502

ابن طاووس همچنين در كتاب فلاح السائل ، به اجمال ، از برخى طرق خود در روايت آثار كهن اماميه سخن گفته است . اين بخش را مى توان در حكم بخشى از مشيخه وى دانست . ۱
4 . فتح الأبواب بين ذوى الألباب و بين ربّ الأرباب فى الاستخارات .
اين اثر ابن طاووس درباره استخاره و آداب آن است . چاپ تحقيقى خوبى از اين كتاب به تحقيق حامد الخفّاف (قم ، 1409 ق) موجود است . مصحّح در مقدّمه مفصّل خود بر اين كتاب ، بخشى را به مصادر كتاب اختصاص داده است. ۲
5 . الإقبال بالأعمال .
نام كامل اين كتاب ، الإقبال بالأعمال الحسنة فى ما يعمل مرّة فى السنة است كه از آثار مفصّل ابن طاووس در ادعيه نگارى به شمار مى رود . ابن طاووس ، اين كتاب را همراه با هشت جلد ديگر به عنوان تتمّه مصباح المتهجّد شيخ طوسى نوشته است . اين كتاب ، شامل اعمال يازده ماه از سال است و اعمال ماه رمضان در كتابى ديگر با نام المضمار آمده كه به وسيله مصنّف همراه با اقبال در يك مجموعه عرضه شده است.
كتاب اقبال ، به دوازده قسمت تقسيم شده و هر قسمت مربوط به يك ماه است . هر ماه نيز به باب ها و فصل هاى متعدّدى تقسيم شده تا دسترس به مطالب هر روز از ماه ، به سهولت امكان پذير باشد .
كتاب المضمار ـ كه همان بخش مربوط به ماه رمضان است ـ ، در ابتدا آمده است و بقيّه سال نيز به دو قسمت تقسيم گشته است . قسمت اوّل ، به ماه هاى شوّال ، ذوالقعده و ذو الحجّه ، و قسمت دوم ، به هشت ماه ديگر سال ، اختصاص يافته است .
6 . مصباح الزائر .
اين كتاب كه در بيست باب تنظيم شده است ، به بيان ادعيه اى مى پردازد كه خواندن آنها به هنگام سفر توصيه شده است.

1.همچنين ابن طاووس به تفصيل ، طرق خود در روايت آثار كهن اماميه را ذكر كرده است (ر . ك : همان ، ص ۵۲ ـ ۵۴) .

2.ر . ك : فتح الأبواب بين ذوى الألباب ، ص ۵۹ ـ ۹۴ .

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 100380
صفحه از 554
پرینت  ارسال به