505
تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

بخش اعظم اين كتاب ، در حقيقت ، تخريجى از كتاب هاى منية الداعى و غنية الواعى ۱ ابو الحسن على بن محمّد بن عبد الصمد تميمى نيشابورى (زنده در 529 ق) ، كتاب فى فضل الدعاء سعد بن عبد اللّه اشعرى (م 299 يا 302 ق) و الأمالى ۲ ابو المفضّل محمّد بن عبد اللّه شيبانى (م 378 ق) است.
8 . المجتنى من الدعاء المجتبى .
اين كتاب ، كتاب مختصرى در ادعيه است كه به كوشش صفاء الدين بصرى (مشهد ، 1413 ق) به چاپ رسيده است.

ابن طاووس و ادبيات فضائل نگارى

ابن طاووس ، تنها در ادعيه آثارى تأليف نكرده است . وى آثار مهمى در علوم قرآنى با صبغه حديثى و فضائل نگارى نيز نگاشته است . مهم ترين اثر قرآنى موجود ابن طاووس ، كتاب سعد السعود است . ابن طاووس در حوزه فضايل نگارى نيز كتاب هايى چون : اليقين فى اختصاص مولانا علىّ بإمرة المؤمنين و كتاب الطرائف فى معرفة مذاهب الطوائف تأليف كرده است . البتّه كتاب الطرائف وى نيز در ضمن بحث از احق بودن حضرت على عليه السلام براى امامت ، استناداتى به متون حديثى دارد.

جمال الدين احمد بن موسى

همانند ابن طاووس ، برادر وى جمال الدين احمد بن موسى ، از عالمان نامدار اماميه است كه آثارى در حوزه حديث و رجال ، تأليف كرده است. ۳ شاگرد وى ، حسن بن داوود حلّى ، در شرح حال وى چنين نوشته است:

1.براى آگاهى بيشتر از اين كتاب ، ر . ك : الذريعة إلى تصانيف الشيعة ، ج ۲۳ ص ۲۰۲ ؛ كتاب خانه ابن طاووس ، ص ۴۵۰ و ۴۵۱ .

2.براى آگاهى بيشتر از اين كتاب ، ر . ك : كتاب خانه ابن طاووس ، ص ۱۸۴ و ۱۸۵ .

3.براى آگاهى بيشتر از وى ر . ك : رياض العلماء ، ج ۱ ، ص ۷۳ ـ ۷۶ ؛ الأنوار الساطعة فى المئة السابعة ، ص ۱۳ و ۱۴ .


تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
504

در دسترس نبودن آثارى كه روايات مربوط به محاسبه نفْس در آنها آمده ، تصميم مى گيرد تا روايات ناظر به لزوم محاسبه نفس را يك جا گردآورى كند.
ابن طاووس ، در باب اوّل اين كتاب ، آيات دال بر لزوم محاسبه نفْس و در باب دوم ، روايات ناظر به آن را ذكر مى كند . نخستين روايت ابن طاووس ، گرچه مرسل است ، امّا روايت مشهور «حاسبوا أنفسكم قبل أن تحاسبوا» است . او سپس رواياتى از كتاب الكافى كلينى ، الأمالى ابوطالب يحيى بن حسين هارونى (م 424 ق) ، كتاب يا اصل مسعدة بن زياد ربعى ، فضل الدعاء محمّد بن حسن صفّار قمى و الأمالى شيخ مفيد ، نقل كرده است.
باب بعدى به زمان هايى مى پردازد كه لازم است آدميان ، دقّت بيشترى در محاسبه اعمال خود كنند ؛ چرا كه در اين اوقات ، اعمال انسان ها مورد ارزيابى قرار مى گيرد . در اين باب ، ابن طاووس از كتاب هاى مهم حديثى : الدلائل عبد اللّه بن جعفر حميرى ، تفسير ابن عقدة ، تفسير روايى ما نزل من القرآن فى النبىّ و الأئمّة ى محمّد بن عبّاس بن مروان مشهور به ابن ماميار ، و برخى منابع اهل سنّت چون : صحيح مسلم ، احاديثى نقل كرده است.
باب پنجم كتاب ، به فضيلت محاسبه اعمال و روايات وارد شده در اين باره اختصاص يافته است . مهم ترين متنى كه در اين بابْ مورد استفاده ابن طاووس بوده ، كتاب خطب مولانا على عليه السلام عبد العزيز جلودى (م 302 ق) است كه ابن طاووس نسخه اى كهن و به خطّ مؤلّف در اختيار داشته است. ۱
6 . جمال الاُسبوع بكمال العمل المشروع .
ابن طاووس در اين كتاب به ذكر دعاها و نمازهايى مى پردازد كه انجام دادن آنها در ايّام هفته ، مستحب است .
7 . مُهج الدعوات و مَنهج العبادات. ۲

1.ر . ك : همان ، ص ۵۲ .

2.چاپ هاى متعدّدى از اين كتاب موجود است . متن چاپى اين كتاب كه در بيروت و انتشارات الأعلمى (بيروت ، ۱۴۱۴ ق) منتشر شده ، بسيار مغلوط است و در ضبط اسامى ، غلط هاى فراوانى دارد . به عنوان مثال ، ابو المفضّل شيبانى به «ابو الفضل» (ص۱۸۰) و يا نام صفى الدين محمّد بن معد موسوى به «محمّد بن صعد» (ص ۲۵۹) تصحيف شده است .

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 100401
صفحه از 554
پرینت  ارسال به