51
تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

كتاب الإقبال، شيخ صدوق در كتاب المرشدش در آداب روز بيست و پنجم ماه رجب، از آن روايت كرده است. شايد مؤلّف كتاب الجامع، محمّد بن احمد بن يحيى اشعرى، صاحب نوادر الحكمة باشد و چه بسا مراد از الجامع، همان النوادر باشد كه شيخ صدوق آن را از استاد خود، ابو على احمد بن محمّد بن يحيى عطّار نقل كرده است.
4 . الجامع فى الحديث، ابو جعفر محمّد بن حسن بن احمد بن وليد، معروف به ابن وليد (م 347 ق). اين كتاب، يكى از منابع كتاب من لا يحضره الفقيه شيخ صدوق (م 381 ق) بوده است. ۱ شيخ طوسى نيز در كتاب تهذيب الأحكام، زيارت امام رضا عليه السلام را از اين كتاب، با عنوان الجامع، نقل كرده است. ظاهر عبارت سيّد بن طاووس (م 664 ق) در كتاب الإقبال، گوياى آن است كه وى كتاب الجامع ابن وليد را در اختيار داشته است ـ چرا كه وى در بحث نوافل ماه رمضان، آورده است: «روى عبد اللّه الحلبى فى كتابٍ له و ابنُ الوليد فى جامعه» ـ ؛ چنان كه گويا اين كتاب در عصر محمّد باقر مجلسى (م 1111 ق) نيز موجود بوده است.
5 . جامع الأحاديث النبوية، از ابو محمّد جعفر بن احمد بن على قمى رازى. وى معاصر شيخ صدوق (م 381 ق) بود و هر دو، از يكديگر نقل كرده اند. شيخ صدوق در كتاب هاى التوحيد و معانى الأخبار خود، از ابن رازى روايت نقل كرده، چنان كه ابن رازى نيز تفسير منسوب به امام حسن عسكرى عليه السلام را از شيخ صدوق روايت كرده است.

5 . مُسَلسَل نگارى

عنوان «مسلسل» بر گونه اى خاص از حديث اطلاق مى شود. در اين گونه خاص ـ كه ناظر به اسناد حديث است ـ ، راويان در يك حالت (مانند تبسّم يا تختّم به يمين) گفتار يا نام، اشتراك دارند. مسلسلات نيز عنوان كتابى است كه اين گونه احاديث را در

1.ر.ك: الذريعة، ج ۵، ص ۲۸ ـ ۳۲.


تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
50

15 . نوادر الأثر بعلىٍّ خيرُ البشر، از جعفر بن احمد بن على قمى (معاصر شيخ صدوق)؛
16 . نوادر الأخبار على بن عبد الرحمان بن عيسى قنانى كاتب (م 413 ق)؛
17 . نوادر صِهْرِشتى، از نظام الدين ابو الحسن سلمان بن حسن صهرشتى (م 472 ق)؛
18 . نوادر المعجزات فى مناقب الأئمة الهداة، از ابو جعفر محمّد بن جرير بن رستم آملى طبرى كحى صغير (معاصر شيخ صدوق)؛
19 . نوادر اليقين و بصيرة العارفين ابن جنيد اسكافى.

4 . جامع نگارى

در اين دوره، كتاب هايى نيز با عنوان «جامع»، تأليف شده است. اين عنوان، گاه به طور مطلق و گاه مضاف، به كار رفته است. گويا مراد از جامع به گونه مطلق، كتابى بوده كه همه زمينه ها و آموزه هاى حديثى را در بر گرفته باشد، و مراد از آن به گونه مضاف، كتابى بوده كه روايات آن، همگى در يك زمينه باشند.
شمار كتاب هايى كه در سده چهارم و پنجم، با عنوان جامع به نگارش درآمده، به بيش از ده كتاب مى رسد. ۱ از آن جمله اند:
1 . الجامع فى الحديث، ابو محمّد حسن بن احمد بن محمّد بن هيثم عجلى رازى. ابن هيثم عجلى از شيخ صدوق، گاه بدون واسطه و گاه با واسطه برادر او حسين بن على، روايت مى كند. نجاشى متذكّر شده كه او را درك كرده است.
2 . الجامع فى الحديث، سيّد شريف حسن بن حمزة بن عبد اللّه بن على مرعش (م 358 ق)، كه معروف به ابو محمّد طبرى مرعشى بوده است.
3 . الجامع فى الحديث، محمّد بن احمد بن يحيى. به گفته ابن طاووس (م 646 ق) در

1.ر.ك: الذريعة، ج ۵، ص ۲۸ ـ ۳۲.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 100399
صفحه از 554
پرینت  ارسال به