513
تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

ابن زهره (م 588 ق) عالم مشهور اين خاندان است . وى نخست نزد پدرش ، على بن زهره حلبى ، به تعلّم علوم پرداخت و سپس از ابو عبد اللّه حسين بن طاهر صورى و محمّد بن حسن نقّاش ، اجازه روايت آثار شيخ طوسى را (به روايت فرزند شيخ طوسى) را دريافت كرد .
از ابن زهره آثارى باقى مانده است . او در فقه ، كتابى به نام غنية النزوع فى علمى الاُصول و الفروع نگاشته كه به چاپ نيز رسيده است . از آثار ديگر وى ، جز نام آنها باقى نمانده است. ۱
برادرزاده ابن زهره ، محيى الدين ابو حامد محمّد بن عبد اللّه حسينى (م 634 يا 636 ق) نيز از عالمان و مشايخ شيعه است . وى نزد پدر و عمويش ابن زهره ، تلمّذ كرد . اثر موجود وى ، الأربعون حديثا فى حقوق الإخوان ، به كوشش نبيل رضا علوان (قم ، 1405 ق) به چاپ رسيده است . وى در اين كتاب ، احاديثى را به اسناد خود از صحيفة الرضا عليه السلام ۲ و رساله اهوازيه ۳ نقل كرده است . طريق وى در روايت كتاب الكافى نيز به واسطه ابن شهرآشوب است . وى حديث دهم تا بيستم را به اين سلسله سند ، از الكافى نقل و تخريج كرده است:
أخبرنى الفقيه أبو جعفر محمّد بن على بن شهرآشوب المازندرانى رضى الله عنه [إجازةً] ، قال أخبرنى السيّد أبو الفضل الداعى بن علىّ الحسينى السروى ، عن عبد الجبّار

1.براى دستيابى گزارشى از افراد ديگر اين خاندان ، ر . ك : دائرة المعارف بزرگ اسلامى ، مدخل «آل زهره» (به قلم هادى عالم زاده) ؛ الأنوار الساطعة فى المئة السابعة ، ص ۳۸ ، ۳۹ ، ۹۳ و ۱۶۰ ـ ۱۶۲ .

2.يك طريق وى به كتاب صحيفة الرضا عليه السلام ، چنين است : «أخبرنى عمّى الشريف السيّد الطاهر عزّالدين أبو المكارم حمزة بن علىّ بن زهرة الحسينى و خال والدى الشريف النقيب أمين الدين أبو طالب أحمد بن محمّد بن جعفر الحسينى ـ رضى اللّه عنهما ـ [ قراءة عليهما ] قالا : أخبرنا القاضى أبو الحسن على بن عبد اللّه بن اسماعيل بن أحمد الجلىّ الحلبى ، قال : حدّثنا أبى إسماعيل ابن أحمد عن أبيه أحمد بن إسماعيل (بن) أبى عيسى ، قال أخبرنا أبو إسحاق ابن أبى بكر الرازى ، قال : أخبرنا علىّ بن مهروية القزوينى ، قال : حدّثنا داوود بن سليمان الغازى ...» (ر . ك : الأربعون حديثا ، ص ۴۱) . طريق ديگر ، همان طريق عبد اللّه بن احمد بن عامر طائى است (ر . ك : همان ، ص ۴۲ و ۴۳) . چهار حديث اوّل و حديث هفتم و نهم ، به نقل از صحيفة الرضا عليه السلام است .

3.براى ديدن سلسله سند و متن رساله اهوازيه ، ر . ك : همان ، ص ۴۶ ـ ۵۵ .


تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
512

وى به قرائت حلّى نزد استادش ابن طحال مقدادى در نجف به سال 520 ق ، خوانده است. درباره تاريخ وفات وى نيز سخنى در منابع نيست و تنها مى دانيم كه در سال 573 ق ، مشهدى از وى سماع حديث كرده است .
از ديگر افراد شناخته شده اين خاندان مى توان به جعفر بن محمّد (هبة اللّه ) بن نما ، ۱ ابو ابراهيم يا ابو جعفر محمّد بن جعفر بن محمّد (هبة اللّه ) بن نما (م ذى حجّه 654 ق) و فرزندش جعفر بن محمّد (م ح 680 ق و مؤلّف كتاب مُثير الأحزان و منير سبل الأشجان در شرح مقتل امام حسين عليه السلام و اصحابش) نام برد. ۲ همچنين وى كتابى با عنوان شرح الثأر فى أحوال المختار تأليف كرده كه نسخه اى از آن در اختيار علّامه مجلسى بوده و همو متن كامل اين كتاب را نقل كرده است. ۳

خاندان ابن زهره

يكى ديگر از خاندان هاى مهم شيعى در حلب ، خاندان آل زهره (اسحاقيون)اند. ۴ ابتدا يكى از سادات خاندان زهره به نام ابو ابراهيم محمّد بن احمد حرّانى به حلب مهاجرت كرد و از آن پس ، ديگر افراد اين خاندان نيز در همان جا ماندگار شدند . حرّانى ، عهده دار منصب نقابت علويان حلب نيز بود.
از افراد مشهور اين خاندان ، عزّ الدين ابو المكارم حمزة بن على مشهور به

1.افندى ، صورت اجازه كتاب الاستبصار به روايت اين فرد را در بخش اجازات بحار الأنوار (ج ۱۰۴ ، ص ۳۳) به اين نحو نقل كرده است : «وجدت هذا الكلام مرقوما خلف الاستبصار بخطّ الشيخ ابن نما ـ نوّر اللّه ضريحه ـ يقول جعفر بن محمّد بن هبة اللّه بن نما : إنّى أروى هذا الكتاب عن أبى عن جدّى هبة اللّه عن أبى عبد اللّه الحسين بن أحمد بن محمّد بن طحال المقدادى عن الشيخين أبى الوفاء عبد الجبّار بن عبد اللّه المقرى الرازى و أبى علىّ الحسن بن أبى جعفر عن مصنّف الكتاب أبى جعفر الطوسى ـ رحمهم اللّه جميعا ـ » .

2.افندى در رياض العلماء (ج ۱ ، ص ۱۱۱) از احتمال يكى بودن اين كتاب با اثر ديگر وى يعنى التهاب نيران الأحزان سخن گفته است .

3.ر . ك : بحار الأنوار ، ج ۴۵ ، ص ۲۴۶ ـ ۳۸۷ .

4.مصحّح الأربعون حديثا ، بحثى درباره خاندان بنو زهره در مقدّمه كتاب آورده است (ر . ك : الأربعون حديثا ، ص ۱۱ ـ ۳۴) .

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 101468
صفحه از 554
پرینت  ارسال به