53
تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

فصل دوم : محدّثان شيعه در سده چهارم

سده چهارم، مهم ترين دوره در تاريخ حديث شيعه به شمار مى آيد. در اين سده، حوزه هاى حديثى در قم، رى، بغداد و ساير شهرها، بسيار فعّال و پر نشاط بوده اند. بيش از پنجاه نفر از محدّثان شيعه كه ميراث بان حديث شيعه شناخته مى شوند، در اين دوره زندگى مى كرده اند. به همين نسبت، كتاب هاى بسيارى نيز در قلمرو حديث و علوم مرتبط با آن تأليف شدند كه بيشترشان كتاب هاى مادر و اصلى به شمار مى آيند. ثقة الاسلام كلينى و شيخ صدوق، برجسته ترين محدّثان اين دوره، و دو كتابشان، الكافى و كتاب من لايحضره الفقيه، برجسته ترين آثار حديثى اين دوره شناخته مى شوند.
در اين فصل، از ميان محدّثان اماميه سده چهارم، كسانى كه مؤلّف نيز بوده اند، به ترتيب تاريخ تقريبى درگذشتشان معرّفى مى شوند.

1 . خضيب ايادى (م ح 312 ـ 350 ق)

احمد بن على رازى، معروف به خَضيب اِيادى؛ محدّث. كنيه او به اختلاف، ابو العبّاس ۱ و ابو على ذكر شده است. ۲ جزئيات زندگى وى، روشن نيست. به قرينه مشايخ و راويان خضيب ايادى، مى توان حدس زد كه وى در يكى از سال هاى بين 312 تا 345 يا 350 ق، در مصر فوت شده است. خضيب ايادى متّهم به ارتفاع و غلو

1.رجال النجاشى، ص ۹۷.

2.الفهرست ، طوسى، ص ۷۶؛ معالم العلماء، ص ۵۴.


تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
52

بر دارد. ۱ چنين تسلسلى، در اعتبار حديث هيچ نقشى ندارد؛ ولى خالى از فايده هم نيست. برخى دو فايده براى آن ذكر كرده اند: يكى اقتدا به پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در عمل او، و ديگرى اتّصال روايت و دورى از ارسال و تقطيع در اسناد آن. ۲
تأليف كتاب با عنوان «المسلسلات»، بيشتر در حوزه اهل سنّت مطرح است و گويا تنها كتابى كه با اين عنوان در حوزه شيعه نگارش يافته، المسلسلات ابو محمّد جعفر بن احمد بن على قمى رازى است كه معاصر شيخ صدوق (م 381 ق) بوده است.
كتاب المسلسلات با همين عنوان و يا با عنوان الأخبار المسلسلة، تنها در منابع حديثى و كتاب شناسى متأخّر به ابن رازى نسبت داده شده است. ۳ از ميان احاديث اين كتاب، علماى شيعه به حديث مسلسل به فواطم، توجه فراوان كرده اند. ۴ اين كتاب، از مصادر بحار الأنوار و مستدرك الوسائل است.

زمينه هاى تأليفات حديثى

تأليفات حديثى سده چهارم و پنجم، دامنه گسترده اى از جهت زمينه بحث دارند. قلمرو اين گستردگى، دانش ها و زمينه هاى موجود در متون حديثى يا مسائل ملهم از آن، و نيز دانش هاى مربوط به حديث است. فقه، كلام، اخلاق و آداب، فضايل و مناقب، دعا و زيارت، تاريخ و سيره، طب، رجال، كتاب شناسى، تفسير، فقه الحديث، مصطلح الحديث و نقد الحديث، مهم ترين زمينه هاى تأليفات اين دو سده را تشكيل مى دهند.

1.الإقتراح فى بيان الإصطلاح، ج ۱، ص ۱۹ ـ ۲۰؛ تدريب الراوى، ج ۲، ص ۱۶۸؛ توضيح الأفكار، ص ۲۴۸.

2.الإقتراح فى بيان الإصطلاح، ج ۱، ص ۱۹ ـ ۲۰؛ توضيح الأفكار، ج ۲، ص ۴۱۵ ـ ۴۱۶.

3.بحار الأنوار، ج ۱، ص ۱۹؛ خاتمة مستدرك الوسائل، ج ۱، ص ۱۰۷؛ الذريعة، ج ۲۱، ص ۲۱.

4.أعيان الشيعة، ج ۴، ص ۸۳؛ الفوائد الرضوية، ص ۵۹.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 101498
صفحه از 554
پرینت  ارسال به