55
تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

نجاشى و فهرست طوسى قرار دارد. ۱ وى در قم، جايگاه والايى داشت و به فراوانىِ دانش و ادب و فضل، شناخته مى شد. با اين حال، در كار حديث، اهل تساهل و تعليق اسانيد با اجازات بود و در فهرست روايات او، اغلاط فراوانى وجود داشت. ۲

تأليفات

همه آثار ابن بطّه قمى، ناياب اند. از آن جمله: 1 . كتابى با عنوان اسامى حروف از يك تا چهل 2 . قرب الإسناد، 3 . تفسير أسماء اللّه . ۳

3 . على بن ابراهيم قمى (م ح 307 ـ 327 ق)

على بن ابراهيم بن هاشم، مكنّا به ابو الحسن قمى؛ محدَّث، فقيه و مفسّر. سال وفات او، دانسته نيست. به گزارشى كه حمزة بن محمّد بن احمد بن جعفر در سال 339 ق، در قم نوشته، على بن ابراهيم بن هاشم در سال 307 ق، براى وى كتابت كرده بوده است. پس على بن ابراهيم در سال 307 زنده بوده است. ۴ على بن ابراهيم، فقيهى عالم، ۵ قابل اعتماد در حديث، دقيق در ثبت، معتمَد و راستْ كيش بود. ۶
ابو محمّد حسن بن حمزه علوى طبرى، على بن بابويه قمى، محمّد بن حسن بن وليد، حمزة بن محمّد علوى، محمّد بن على ماجيلويه و ابو جعفر كلينى، از او روايت كرده اند. ۷ مهم ترين شيخ حديث او، پدرش ابراهيم بن هاشم بود. ۸

1.همان، ص ۲۳، ۲۹، ۳۷ ؛ الفهرست ، طوسى، ص ۴۲، ۴۳، ۵۲، ۵۳ و ۵۶.

2.رجال النجاشى، ص ۳۷۲؛ خلاصة الأقوال، ص ۲۶۴.

3.رجال النجاشى، ص ۳۷۲ ـ ۳۷۳.

4.عيون أخبار الرضا عليه السلام ، ج ۱، ص ۱۷۰.

5.الفهرست، ابن نديم، ص ۲۷۷.

6.رجال النجاشى، ص ۲۶۰.

7.همان جا ؛ الفهرست، طوسى، ص ۱۵۲ ـ ۱۵۳؛ نقد الرجال، ج ۳، ص ۲۱۸؛ الذريعة، ج ۴، ص ۳۰۲.

8.تفسير القمى، ج ۱، ص ۸ ، مقدّمه مصحّح .


تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
54

بود ۱ و گويا به همين علّت نيز تضعيف شده است. ۲ محمّد جعفر اسدى (م 312 ق) و احمد بن ادريس قمى (م 306 ق) ، مشايخ حديث او بودند، و محمّد بن احمد بن داوود قمى (م 368 ق) و ابو محمّد هارون بن موسى تَلْعُكْبَرى (م 385 ق)، از وى روايت كرده اند. ۳ به قرينه مشايخ و برخى از راويان، حضور و سكونت دراز مدّت وى در قم، قوى مى نمايد.

تأليفات

آثار ناياب: 1 . كتاب الفرائض، 2 . كتاب الآداب.
اثر چاپى: 3 . الشفاء و الجلاء فى الغيبة. ۴

2 . ابن بُطّه قمى (م ، نيمه نخست سده 4 ق)

محمّد بن جعفر بن احمد، مُكنّا به ابو جعفر و معروف به ابن بطّه قمى و مؤدّب قمى؛ محدّث. سال وفات او دانسته نيست؛ ولى به دو قرينه، مى توان حدس زد كه وى در نيمه نخست سده چهارم از دنيا رفته است: يكى مشايخ وى ـ همچون احمد بن ابى عبد اللّه برقى (م 280 ق) و محمّد بن حسن صفّار (م 290 ق) ـ و ديگرى راويان او ـ همانند حسن بن حمزه علوى، معروف به مرعش (م 356 ق) و ابو مفضّل شيبانى (م 383 ق) ـ . ۵
ابن بطّه در قم مى زيست؛ ولى مدّتى نيز در بغداد ساكن شد و تنى چند، از او حديث شنيدند و اجازه روايت گرفتند. ۶ ابن بطّه در اسناد بسيارى از طرق رجال

1.رجال النجاشى، ص ۹۷؛ الرجال ، ابن غضائرى، ص ۱۸؛ الفهرست ، طوسى، ص ۷۶؛ رجال الطوسى، ص ۴۱۶.

2.الرجال ، ابن غضائرى، ص ۱۸؛ رجال النجاشى، ص ۹۷؛ الفهرست ، طوسى، ص ۷۶.

3.الغيبة، طوسى، ص ۱۳۳؛ جمال الاُسبوع، ص ۳۰۱؛ الذريعة، ج ۱۴، ص ۲۰۲.

4.رجال النجاشى، ص ۹۷؛ الفهرست ، طوسى، ص ۷۶؛ معالم العلماء، ص ۵۴؛ خلاصة الأقوال، ص ۳۲۲.

5.رجال النجاشى، ص ۳۷۲ ـ ۳۷۳؛ الفهرست ، طوسى، ص ۵۲ و ۵۶.

6.رجال النجاشى، ص ۳۷۲.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 101515
صفحه از 554
پرینت  ارسال به