59
تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

بخش هايى از رسائل الائمّة عليهم السلام در كشف المحجّة، ۱ فتح الأبواب ۲ و كتاب الإستخارات ۳ نقل شده است. اين نقل ها شامل نامه ها و نوشته هاى امام على عليه السلام و امام جواد عليه السلام خطاب به برخى از شيعيان است و نيز وصيتى مفصّل از امام على عليه السلام به دختر امام حسن عليه السلام كه در آن، به برخى مسائل فقهى نيز اشاره شده است. به قرينه اين نقل ها و تصريح ابن طاووس به اين كه همه روايات رسائل الأئمّة عليهم السلام را در جزء اوّل «المهمّات و التتمّات» ۴ نقل كرده، معلوم مى شود كه وى اين كتاب را در اختيار داشته است. رسائل الأئمّة عليهم السلام پس از ابن طاووس، ناياب شده است. ۵ اين كتاب، از مصادر با واسطه وسائل الشيعة نيز بوده است. ۶
از كتاب تعبير الرؤيا، در مهج الدعوات ۷ و فرج المهموم، ۸ با عنوان تفسير الرؤيا نقل شده است. به قرينه نقل شيخ بهايى (م 1030ق) از تعبير الرؤيا در كشكول ۹ خود، اين كتاب در سده يازدهم در دسترس بوده است. تعبير الرؤيا، از مصادر باواسطه بحار الأنوار است. ۱۰

6 . ابن بابويِه قمى (م 329 ق)

على بن حسين بن موسى بن بابويه، مكنّا به ابو الحسن و معروف به ابن بابويه قمى؛ محدّث و فقيه. ۱۱ على بن بابويه، اهل قم بود و تا پايان عمر نيز در آن جا زندگى كرد

1.كشف المحجّة، ص ۱۵۹ ـ ۱۷۶، ۱۸۹.

2.فتح الأبواب، ص ۱۴۳.

3.وسائل الشيعة، ج ۱۴، ص ۵۱.

4.كشف المحجّة، ص ۱۵۹.

5.خاتمة مستدرك الوسائل ، ج ۳، ص ۴۶۷.

6.وسائل الشيعه، ج ۱۴، ص ۵۱ و ج ۱۵، ص ۱۹۷ و ج ۱۷، ص ۵۴۳ و ج ۱۸، ص ۱۲۵.

7.مهج الدعوات، ص ۳۳۳.

8.فرج المهموم، ص ۸۷.

9.كتاب خانه ابن طاووس، ص ۵۳۱.

10.بحار الأنوار، ج ۵۸، ص ۲۴۲.

11.رجال النجاشى، ص ۲۶۱؛ رجال الطوسى، ص ۴۳۲.


تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
58

تقويت مى شود كه اين كتاب، در بغداد تأليف شده باشد. به هر روى، كلينى در سال 327 ق، در بغداد بوده و نقل كردنِ كتاب ها و رساله هاى خود را به عدّه اى اجازه داده است. ۱ وى مدّتى كوتاه، بغداد را به قصد دمشق ترك كرد و در بعلبك ساكن شد. ۲
كلينى در شمار گروهى انگشت شمار از محدّثان اماميه است كه همگان، بر وارستگى و فرزانگى شان اتّفاق نظر دارند. وى نه تنها حديث شناسى قابل اعتماد، كه موثّق ترين بود و چهره تابناك رى شناخته مى شد. ۳ رساترين عبارت در وثاقت و امانتدارى كلينى، همان لقب «ثقة الاسلام» است كه در تاريخ حديث شيعه، تنها براى وى به كار مى رود. گويا عنوان ثقة الاسلام، در سده يازدهم رايج شده است. ۴

تأليفات

ثقة الاسلام كلينى در زمينه فقه، كلام، اخلاق و آداب، دعا، تاريخ و رجال، شش كتاب تأليف كرد. ۵
تنها اثر چاپى او: 1 . الكافى.
آثار نايابى كه تنها نامشان بر جاى مانده است: 2 . الردُّ على القَرامطة، 3 . كتاب الرجال، 4 . كتاب ما قيل فى الأئمه عليهم السلام .
آثار نايابى كه مطالبشان، در كتاب هاى بعدى انعكاس يافته است: 5 . رسائل الأئمّة عليهم السلام ، 6 . تعبير الرؤيا.

1.الاستبصار، ج ۴، ص ۳۱۰.

2.تاريخ ابن عساكر، ج ۵۶، ص ۲۹۷.

3.رجال النجاشى ، ص ۲۵۹ ؛ رجال الطوسى ، ص ۴۳۹ ؛ الفهرست ، طوسى ، ص ۲۱۱ ؛ معالم العلماء ، ص ۱۳۴ ؛ خلاصة الأقوال ، ص ۲۴۵ ؛ الكافى ، ج ۱ ، مقدّمه محقق ، ص ۲۰ ـ ۲۲ .

4.ر.ك: الحبل المتين، ص ۲۴؛ مشرق الشمسين، ص ۲۷۴ و ۲۷۹؛ التحفة السنية، ص ۱۵ و ۱۸؛ مشارق الشموس، ج ۱، ص ۳۴ و ۳۹؛ وسائل الشيعة، ج ۲۰، ص ۳۶ و ۶۴؛ بحار الأنوار، ج ۲، ص ۲۵۶ و ج ۵، ص ۵ و ج ۳۱، ص ۳۲؛ الفوائد الرجالية، ج ۳، ص ۳۲۵.

5.رجال النجاشى، ص ۲۵۹.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 101554
صفحه از 554
پرینت  ارسال به