85
تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

336 ۱ و 332 ق، ۲ دانسته اند.
وى امانتدار و كثيرالروايه بود ۳ و مشايخ سنّى نيز داشت. ۴ وى در بسيارى از طرق رجال نجاشى و فهرست طوسى واقع شده و بسيارى از روايات و اخبار مربوط به امام زمان (عج) و غيبت او و نايبان چهارگانه آن حضرت، به واسطه او نقل شده است. ۵

تأليفات

سه كتاب به ابن همام نسبت داده شده است.
اثر ناياب : 1 . المزار، كه يكى از مصادر باواسطه وسائل الشيعة است. ۶
آثار چاپى : 2 . الأنوار فى تاريخ الأئمة الأطهار عليهم السلام ۷ ـ كه با عنوان الأنوار نيز از آن ياد شده است ـ ، ۸ 3 . التمحيص.

23 . مظفر بن جعفر بن حسين (زنده در نيمه نخست سده چهارم)

نام مظفّر بن جعفر بن حسين (حسن)، در مصادر رجالى و كتاب شناسى، ذكر نشده است و نخستين كسى كه از وى نام برد، ابن طاووس (م 662 ق) بود كه نسخه اى با عنوان الرسالة الموضحة، در كتاب خانه اصلى و قديمى مدرسه نظاميه بغداد پيدا كرد. وى بارها از مؤلّف اين نسخه با نام مظفّر بن جعفر ياد كرده و متذكّر شده كه اين

1.تاريخ بغداد، ج ۴، ص ۱۳۵ ـ ۱۳۶.

2.خلاصة الأقوال، ص ۲۴۷.

3.رجال الطوسى، ص ۴۳۸؛ تاريخ بغداد، ج ۴، ص ۱۳۵ ـ ۱۳۶.

4.رجال النجاشى، ص ۳۷۸؛ الفهرست ، طوسى، ص ۱۴۱ و ۲۱۷.

5.التمحيص، ص ۱۷ ـ ۲۸ ، مقدّمه محقّق .

6.وسائل الشيعة، ج ۲۰، ص ۴۸.

7.رجال النجاشى، ص ۳۷۸.

8.الفهرست ، طوسى، ص ۱۴۱ و ۲۱۷؛ عيون المعجزات، ص ۱۰۰؛ فرحة الغرى، ص ۱۲۹.


تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
84

آثار ناياب: 1 . المقنع فى الفقه، 2 . الدواجن، 3 . ما نُزّل من القرآن فى أهل البيت عليهم السلام ، 4 . قرائة أهل البيت عليهم السلام ، 5 . قرائة أمير المؤمنين، 6 . الناسخ و المنسوخ، 7 . التفسير الكبير، 8 . تأويل ما نُزّل فى النبى و آله عليهم السلام ۱ .
كتاب ما نُزّل من القرآن فى أهل البيت عليهم السلام ، كه تا سده دهم ـ و گويا تا دوازدهم نيز ـ موجود بوده، ۲
كتابى پر حجم در هزار برگ بوده است. ۳ ابن طاووس (م 662 ق) نسخه اى از آن را كه در دو مجلّد بزرگ و در ده جزء سامان يافته بوده ـ در اختيار داشته است. ۴

22 . ابن همام اسكافى (م 332 ـ 336 ق)

محمّد بن ابى بكر همام بن سهيل، مكنّا به ابو على، ملقّب به كاتب و معروف به ابن همام اسكافى؛ محدّث و مورّخ. زادگاه ابن همام معلوم نيست. به قرينه مشايخ قمى اش ـ چون: عبد اللّه بن جعفر حِمْيَرى، احمد بن ادريس قمى و ابن جمهور عمى ـ ، ۵ مدّتى در قم به سر برده؛ ولى به قرينه راويان بغدادى اش ـ چون: ابو الحسن جندى، ابو غالب رازى، ابن قولويه، نعمانى و تلعكبرى ـ ۶ و اين كلام خطيب بغدادى (م 463 ق) كه: «ابن همام در سوق العطش ساكن بود و در قبرستان قريش به خاك سپرده شد»، ۷ بايد محلّ اصلى سكونت وى را بغداد دانست.
خانواده ابن همام مجوسى بودند و پدر وى نخستين فرد از اين خانواده بود كه به اسلام و تشيّع گرويد. ۸ وفات ابن همام را به اختلاف، در سال

1.رياض العلماء، ج ۵، ص ۱۴۵.

2.بحار الأنوار، ج ۳۸، ص ۲۴۷؛ حلية الأبرار، ج ۲، ص ۴۰۸؛ مدينة المعاجز، ج ۱، ص ۲۰۴.

3.رجال النجاشى، ص ۳۷۸.

4.اليقين، ص ۲۷۹.

5.معجم رجال الحديث، ج ۱۵، ص ۲۴۶.

6.رجال النجاشى، ص ۱۲۲، ۲۴۵ و ۳۷۵؛ الفهرست ، طوسى، ص ۱۴۱ و ۲۱۷؛ رجال الطوسى، ص ۴۹۴ و ۴۳۸.

7.تاريخ بغداد، ج ۴، ص ۱۳۵ ـ ۱۳۶.

8.رجال النجاشى، ص ۳۷۶.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 101165
صفحه از 554
پرینت  ارسال به