91
تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

در اختيار سيّد مرتضى (م 436 ق) بوده و وى بدون واسطه، و محمّد باقر مجلسى (م 1111 ق) با واسطه، از آن روايت كرده اند. ۱
6 . كتاب الدلائل نيز تا سده هفتم در دسترس بوده و ابن طاووس (م 662 ق) از بخش نهم آن ۲ نقل كرده و محمّد باقر مجلسى نيز با واسطه ابن طاووس، همان مطالب را نقل كرده است. ۳

26 . ابن جعابى (م 355 ق)

محمّد بن عمر بن محمّد بن سلم تميمى، مكنّا به ابو بكر و معروف به ابن جعابى؛ محدّث و رجالى. نام اين محدّث را به اختلاف، محمّد ۴ و عمر ۵ ذكر كرده اند. گويا وى در بغداد، زاده شد و در همان جا سكونت گزيد. او به موصل، مصر، حلب و دمشق نيز سفر كرد و سرانجام در سال 355 ق، در بغداد درگذشت. ۶ ابن جعابى از مشايخ حديث و رجال اهل سنّت نيز بهره فراوان برد. ۷ وى به قوّت حافظه شهرت داشت و بر پايه گزارشى، دويست تا چهارصد هزار حديث از حفظ داشت. ۸ شيخ مفيد، ابن عبدون و ابن غضائرى، از وى روايت كرده اند. ۹

تأليفات

در مصادر سيزده كتاب براى ابن جعابى ذكر شده است. از عناوين كتاب هاى وى،

1.بحار الأنوار، ج ۴۵، ص ۳۱۳.

2.فرج المهموم، ص ۹۵

3.بحار الأنوار، ج ۵۸، ص ۱۶۲.

4.رجال النجاشى، ص ۳۹۴؛ تاريخ بغداد، ج ۳، ص ۲۳۶؛ الفهرست ، طوسى، ص ۲۲۹.

5.الفهرست ، طوسى، ص ۱۸۵.

6.تاريخ بغداد، همان جا، ص ۲۴۱.

7.همان، ج ۳، ص ۲۳۸؛ الفهرست ، طوسى، همان جا.

8.رجال النجاشى، همان جا؛ الفهرست ، طوسى، همان جا؛ تاريخ بغداد، ج ۳، ص ۲۳۷.

9.رجال النجاشى، همان جا؛ الفهرست ، طوسى، همان جا.


تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
90

ابن زينب (ابن ابى زينب) نعمانى؛ محدّث، مفسّر و متكلّم. زادگاه و سال وفات نعمانى، معلوم نيست؛ ولى به قرينه تاريخ هايى كه خود در كتاب الغيبة ذكر كرده، وى در سال 313 ق، در شيراز بوده ۱ و پس از آن به بغداد رفته ۲ و در سال هاى 327 تا 333 ق، در آن جا اقامت داشته است. ۳ نعمانى در سال 333 ق، به بلاد شام رفت و در آن جا در ديار طبريه، دمشق و حلب، با مشايخ حديث آن نواحى ديدار كرد و سرانجام در شهر حلب و شايد در سال 342 ق، وفات كرد. ۴ نعمانى از مشايخ گران مايه اماميه، و معروف به امانتدارى و گستردگىِ حديث بود. ۵ وى از مشايخ زيديه و اهل سنّت نيز حديث شنيد. ۶ ابو غالب رازى ۷ و ابو الحسن محمّد بن على شجاعى (بجلى)، ۸ از وى روايت كرده اند.

تأليفات

نعمانى در زمينه غيبت امام دوازدهم، تفسير، كلام و فقه، كتاب تأليف كرد. در مصادر، شش كتاب به وى نسبت داده شده است. ۹
آثار ناياب: 1 . الفرائض، 2 . الردُّ على الإسماعيلية.
اثر چاپى: 3 . الغيبة، 4 . التفسير.
آثار نايابى كه مطالبشان، در منابع بعدى گزارش شده است: 5 . كتاب التسلّى، كه

1.الغيبة، ص ۶۲.

2.رجال النجاشى، ص ۳۸۳.

3.الغيبة، نعمانى ، ص ۱۸، ۳۷، ۱۳۴، ۱۴۹ و ۲۸۶.

4.الغيبة، نعمانى ، ص ۱۸ ، مقدّمه محقّق .

5.رجال النجاشى، همان جا؛ خلاصة الأقوال، ص ۱۶۲؛ أمل الآمل، ج ۲، ص ۲۳۳.

6.الغيبة، نعمانى ، ص ۱۰۲ ـ ۱۰۷؛ نيز، ر.ك: الغيبة ، نعمانى ، ص ۱۴ ـ ۱۵ ، مقدمّه محقّق .

7.رسالة أبى غالب، ص ۹۶ و ۱۷۹.

8.الغيبة، نعمانى ، ص ۱۸.

9.رجال النجاشى، همان جا؛ معالم العلماء، ص ۱۵۳؛ أمل الآمل، همان جا؛ بحار الأنوار، ج ۱، ص ۱۵؛ فرج المهموم، ص ۹۵.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 100427
صفحه از 554
پرینت  ارسال به