2 / 12
تفسير يا تأويل برخى آيات
الف ـ سوره حمد
۲۲.عيون أخبار الرضا عليه السلامـ به سندش ، از امام حسين ، از امام على عليهماالسلام ـ: پيامبر خدا فرمود : «خداوند عز و جلفرموده است كه سوره حمد را ميان خود و بنده ام قسمت كردم ؛ نصفش براى من و نيمِ ديگر ، از آنِ بنده من است و براى بنده ام ، هر چه بخواهد ، هست .
چون بنده بگويد : «به نام خداوند بخشنده مهربان» ، خداى بزرگِ بِشْكوه مى فرمايد : بنده ام ، با نام من آغاز كرد و بر من ، حق دارد كه كارهايش را به پايان برسانم و در حالات مختلف ، او را بركت بخشم .
و چون بگويد : «ستايش ، ويژه خداى جهانيان است» ، خداوند بزرگ بِشْكوه مى فرمايد : بنده ام ، مرا ستود و دانست كه نعمت هاى نزد او از جانب من است و گرفتارى ها به فضل و قدرتِ من از او دور شده است . گواهتان مى گيرم كه نعمت هاى آخرت را نيز بر نعمت هاى دنيايش مى افزايم و گرفتارى هاى آخرت را از او دور مى كنم ، همان گونه كه گرفتارى هاى دنيا را از او دور كردم .
و چون بنده بگويد : «رحمانِ رحيم» ، خداى بزرگ بِشْكوه مى فرمايد : بنده ام ، گواهى داد كه من ، رحمان و مهربانم . گواهتان مى گيرم كه بهره اش از رحمتم را فراوان كنم و نصيبش از عطايم را بيش سازم .
و چون بنده بگويد : «مالك روز جزا» ، خداى بزرگ بِشْكوه مى فرمايد : گواهتان مى گيرم همان گونه كه اعتراف كرد كه من ، مالك روز جزايم ، حسابش را روز محاسبه ، آسان مى كنم و از گناهانش درمى گذرم .
و چون بگويد : «تنها تو را مى پرستيم» ، خداى عز و جل مى فرمايد : بنده ام ، راست گفت . فقط مرا مى پرستد . گواهتان مى گيرم كه بر پرستش او چنان پاداشش دهم كه همه مخالفانش در پرستش من به او غبطه بخورند .
و چون بگويد : «و فقط از تو يارى مى خواهيم» ، خداوند عز و جل مى فرمايد : بنده ام، از من يارى خواست و به من ، پناه بُرد . گواهتان مى گيرم كه او را در كارش يارى كنم و در سختى ها به فريادش برسم و دستش را در پيشامدها بگيرم .
و چون بگويد : «ما را به راه راست ، هدايت كن» تا آخر سوره ، خداى عز و جلمى فرمايد : اين ، براى بنده ام هست كه هر چه بخواهد ، هست . بى ترديد ، دعاى بنده ام را اجابت و آنچه آرزو داشت ، به او عطا كردم و از آنچه بيم داشت ، ايمنش كردم » .
به اميرمؤمنان گفته شد : اى اميرمؤمنان ! به ما بگو : آيا «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَـنِ الرَّحِيمِ» ، جزو سوره حمد است يا نه ؟
فرمود : «آرى . پيامبر خدا ، آن را مى خواند و آيه اى از آن مى شمرد و مى فرمود : سوره حمد ، سَبعُ المثانى ۱ است » .
1.سوره فاتحه را از اين رو «سبع المثانى» ناميده اند كه [مَثانى به معناى «آيه» و] اين سوره شامل «هفت آيه» است و اين، يعنى بسمله جزئى از آن است، و مثانى [به معناى «دوتايى»] به اعتبار تكرار آن در نمازهاى پنجگانه بر آن اطلاق شده است، يا آن را مثانى [به معناى «ثنا»] ناميده اند به جهت اين كه شامل حمد و ثناى الهى است.
