سنّت در برابر بدعت

در اين كاربرد، مراد از سنّت، رهنمودى است كه از پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله يا امام معصوم عليه‌السلام صادر شده باشد:

ما يصدر من النبى صلى‌الله‌عليه‌و‌آله أو مطلق المعصوم من قول أو فعل أو تقرير.[۱۰]

آنچه از پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله يا هر معصوم ديگرى صادر مى‌شود، خواه گفتار يا رفتار يا تأييد باشد.

بر پايه اين اصطلاح، هر سخن، عمل، يا ترك عمل از جانب معصوم عليه‌السلام، سنّت به شمار مى‌رود. سنّت، بدين معنا، يكى از ادلّه اربعه شمرده شده و به عنوان حجّت شرعى تلقّى مى‌شود و در مقابل بدعت، قرار مى‌گيرد. مراد از بدعت، چيزى است كه بدون استناد به منبع وحيانى به عنوان شريعت، لحاظ شود.

در برخى روايات، بر اين معنا از سنّت، توجّه شده است:

شخصى نزد امير مؤمنان عليه ‌ السلام آمد و گفت: مرا از سنّت و بدعت، خبر ده. امير مؤمنان عليه ‌ السلام فرمود: «سنّت، چيزى است كه پيامبر خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله بنيان نهاده است و بدعت، چيزى است كه پس از ايشان، [و به نام دين،] پديد آمده باشد». [۱۱]

در گزارش ديگرى به نقل از ايشان آمده است:

سنّت، عبارت از سنّتِ (راه و روش) پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله است و بدعت، هر چيزى است كه مخالف اين سنّت باشد.[۱۲]

همچنين از پيامبر خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله نقل شده است:

اندكِ مطابق با سنّت، برتر از بسيارِ مطابق با بدعت است. [۱۳]

امام زين العابدين عليه‌السلام نيز فرمود:

برترين كارها نزد خدا، عمل مطابق با سنّت است، هر چند اندك باشد. [۱۴]

امير مؤمنان عليه‌السلام در توصيف انسان مطلوب از ديدگاه شريعت، فرمود:

خوشا به حال كسى كه سنّت، براى او بسنده باشد و از سنّت به سوى بدعت، تجاوز نكند.[۱۵]

سنّت، بدين معنا، گستره معنايى فراوانى دارد و تمام گونه‌هاى بعد، يعنى واجبات غير قرآنى، مستحبّات و عمل مستمرّ معصومان عليهم‌السلام را در برمى‌گيرد.

امير مؤمنان عليه‌السلام در تبيين اين معناى سنّت، فرموده است:

سنّت، دو گونه است: سنّتى كه واجب است و عمل بدان، هدايت و ترك آن، گم ‌ راهى است و سنّتى كه غير واجب است و عمل بدان، فضيلت و ترك آن، گناه نيست.[۱۶]

كتاب‌هايى همچون، السنن، نگاشته نسائى، السنن الكبرى نگاشته بيهقى و سنن النبى، جمع‌آورى شده زير نظر مرحوم مدير شانه‌چى،[۱۷]به اين اصطلاح از سنّت، اشاره دارند.[۱۸]

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[۱۰]. دراسات فى علم الدرايه: ص ۱۲ . نيز ، ر . ك : الاُصول العامّة للفقه المقارن : ص ۱۲۲ . روشن است كه اهل سنّت، تنها پيامبر اكرم صلى‌‏الله‌‏عليه‌‏و‏آله را معصوم مى‏شمارند و حجّيت اعمال و اقوال اهل بيت عليهم‏‌السلام را هم پايه آن نمى‏شمرند.

[۱۱]. ر . ك : ح ۵ .

[۱۲]. ر . ك : ح ۶ .

[۱۳]. ر . ك : ح ۱ .

[۱۴]. ر . ك : ح ۱۰۵ .

[۱۵]. ر . ك : ح ۳ .

[۱۶]. ر . ك : ح ۱۴ .

[۱۷]. اين مجموعه ده جلدى ، بيش از ۲۰ هزار حديث فقهى پيامبر اكرم صلى‌‏الله‌‏عليه‌‏و‏آله را از منابع روايى شيعه ، گزارش كرده است.

[۱۸]. ر . ك : بحار الأنوار : ج ۲ ص ۲۶۱ باب البدعة و السنّة ؛ ميزان الحكمة : ج ۵ ص ۴۱۵ (باب السنّة) .