بهجة الآمال فی شرح زبدة المقال

این کتاب، در شرح کتاب زبدة المقال فی علم الرجال سید حسین بن سید رضا بروجردی (م 1276 ق) تألیف شده است.

این کتاب، در شرح کتاب زبدة المقال فی علم الرجال سید حسین بن سید رضا بروجردی (م ۱۲۷۶ ق) تألیف شده است.

مؤلّف در ابتدا در دوازده فصل، به بیان کلّیاتی در شناسایی مبانی و شیوه های علم رجال و مصطلحات رجالی پرداخته است و سپس در ۲۸ باب، به عدد و ترتیب حروف الفبا، احوال رجال حدیث را مورد بررسی قرار داده است.

مرحوم سید شهاب الدین مرعشی نجفی (م ۱۳۶۹ ش) در بیان زندگی نامه ملاّ علی علیاری تبریزی و اجازات روایی وی و نیز در معرّفی کتاب بهجة الآمال، مقدّمه ای با عنوان غایة الآمال فی ترجمة صاحب بهجة الآمال تألیف نموده که در اوّل این کتاب، آورده شده است.

فرزند مؤلّف، میرزا محمّد حسن علیاری، تمام جلدهای این کتاب و کتاب منتهی الآمال را به صورت مختصر، فهرست نموده و در کتابی با عنوان مختصر المقال، جمع آوری نموده است.

محقّق تهرانی در الذریعة (ج ۱۰، ص ۱۳۶)، این کتاب را با عنوان رجال المولی علی و نیز با عنوان بهجة الآمال فی شرح زبدة المقال ومنتهی الآمال فی علم الرجال (ج ۳، ص ۱۵۹، ش ۵۶۳) فهرست نموده است. مرحوم مرعشی نجفی در مقدمه بهجة الآمال ـ که در هفت جلد چاپ شده است ـ کتاب را پنج مجلّد دانسته که سه جلد آن شرح زبدة المقال دو جلد دیگر، منتهی الآمال در تکمیل زبدة المقال است که راویان متأخّر و مجهول را در بردارد.

امّا در نسخه چاپی این کتاب، منتهی الآمال و شرح آن به طور کامل مشخّص نشده اند؛ اگر چه که نام بسیاری از متأخّران، همچون صاحب حدائق و غیر ایشان در آن موجود است و بر این اساس، احتمال گنجاندن منتهی الآمال در متن حاضر وجود دارد. شاهد بر این مطلب، اتمام های موجود در آخر مجلّدات است که در پایان جلد هفتم، تاریخ ۱۳۱۸ق، ذکر شده و در پایان منتهی الآمال و شرح آن هم همین تاریخ آمده است.

از سوی دیگر، حروف الفبا ـ که مبنای ترتیب کتاب است ـ با توجّه به تعدّد دو کتاب، تکرار نشده است.