قائممقام دانشگاه قرآن و حدیث با اذعان به وضعیت نامطلوب پژوهشهای قرآنی، بیان کرد: یکی از راهکارهایی که میتواند این مشکل را برطرف کند و پژوهشها را به سمت کاربردی شدن سوق دهد توجه به روش پژوهش و آموزش آن است؛ طبیعی است که پرسشهای کلان و مواد خام درهمپیچیده نمیتوانند تولید علم کند.
حجتالاسلاموالمسلمین عبدالهادی مسعودی، قائممقام دانشگاه قرآن و حدیث و رئیس انجمن حدیث حوزه، در گفتوگو با ایکنا؛ به آسیبشناسی وضعیت پژوهشهای موجود در حوزه علوم قرآن و حدیث پرداخت و در پاسخ به این سؤال که وضعیت پژوهشهای قرآنی را در حال حاضر چطور ارزیابی میکنید بیان کرد:
در هیچ کدام از عرصههای علوم انسانی وضعیت پژوهشی در شأن حوزههای علمیه و دانشگاههای ما وجود ندارد. از نظر امکانات کتابخانهای و فضاهای آموزشی وضعیت نسبتاً خوبی داریم، اما از نظر میزان انگیزه محققان، پشتکار، نیاسودن و خسته نشدن در تحقیق و همچنین تکاپوی همیشگی و شبانهروزی کمبودهای بسیاری داریم و در این زمینهها کمتر شاهد اتفاقات خوبی بودهایم.
پژوهش به سرمایه علمی کشور میافزاید و آموزش و نگارش فقط میتواند سرمایههای علمی را توزیع کند. درست مانند اقتصاد که اگر همه تاجر باشند، چه چیزی را میخواهند بین خود داد و ستد کنند؟ پژوهش در علم بنیاد تولید دانش است. اگر پژوهش به تولید دانش انجامید، میتوانیم آن را آموزش دهیم و توزیع کنیم.
مسعودی در ادامه تصریح کرد: در حال حاضر وضعیت چندان مطلوبی از جهت این معیارها و مؤلفهها نداریم. ضمن اینکه پژوهشها نیز گران هستند و مسئله اقتصادی و زمان باعث میشود که پژوهشهای دامنهداری را شاهد نباشیم، اما این به معنای آن نیست که پژوهشهای جدی نداشته باشیم، بلکه معدود پژوهشهایی داریم که همچنان برای جامعه علمی قابل استفاده و قابل عرضه هستند و میتوان آنها را به مشتاقان و خوانندگان ارائه کرد.
قائممقام دانشگاه قرآن و حدیث در پاسخ به این سؤال که چگونه باید پژوهشهای قرآنی را کاربردی کرد تا مشکلات جامعه حل شود؟ بیان کرد:
اولین نکته این است که روش پژوهش را به پژوهشگران بیاموزیم. وقتی ساختمان بسیار بلندی را در نظر میگیریم، در ابتدا همه از ساختن بنایی شبیه آن هراس داریم و تصور میکنیم که این بنای ۳۰ طبقه به یکباره و با اراده دفعی ساخته شده است. در حالی که اگر بدانیم روش چیدن هر دیوار بلند چیدن فقط یک آجر است و اگر این را به صورت مرحلهای درآوریم، مسئله متفاوت خواهد شد؛ یعنی روش تفسیر و فهم قرآن و فهم حدیث و حتی روش عرضه مطالب تفسیری را در گامهای کوچکتری بگنجانیم.
مسعودی در ادامه تصریح کرد: چند وقتی است که مشغول هستم تا کتابی در باب روش فهم قرآن بنویسم که مراحل چندگانهای داشته باشد. هر کسی یک پله کوچک را که میتواند طی کند و پشت سر بگذارد، اما شاید تمام افراد نتواند همه گامها را بردارند. اگر این پله را کوچک کنیم و به صورت منطقی پشت سر هم بیاوریم، به شکلی که وقتی شخص از اول نگاه میکند به این راهپله مقصد را میبیند و گام به گام نیز در این پله میتواند گام بردارد. با آموزش این روش، پژوهشهای دشوار میتواند برای خیلیها آسان شود؛ بنابراین قدم اول این است که روش را یاد بدهیم.
قائم مقام دانشگاه قرآن و حدیث بیان کرد: قدم دوم این است که کارگاههای روش تحقیق را از شکل تدریسی به شکل تمرینی درآوریم. این برای پژوهش یک درد است که آن را آموزش میدهیم. پژوهش عملی است و آموزش باید در کنار پژوهش باشد. هر دو بال پرواز هستند و اگر یکی از آنها نباشد از دیگری کاری ساخته نیست. سومین نکته در این زمینه نیز این است که باید به پژوهشگران انگیزه دهیم و چهارم اینکه ارزش، اهمیت و ضرورت پژوهش را تبیین کنیم.
وی با تأکید بر اینکه سرمایه کشور با پژوهش افزایش مییابد تصریح کرد: پژوهش به سرمایه علمی کشور میافزاید و آموزش و نگارش فقط میتواند سرمایههای علمی را توزیع کند. درست مانند اقتصاد که اگر همه تاجر باشند، چه چیزی را میخواهند بین خود داد و ستد کنند؟ پژوهش در علم بنیاد تولید دانش است. اگر پژوهش به تولید دانش انجامید، میتوانیم آن را آموزش دهیم و توزیع کنیم.
قائممقام دانشگاه قرآن و حدیث بیان کرد: اگر تمام جامعه تحقیقی فقط به یکدیگر آموزش دهند و برای هم بنویسند، به هیچ وجه سرمایه علمی آن جامعه افزایش پیدا نمیکند و این پژوهش است که میتواند دنیاهای جدیدی را کشف کند. پس این ضرورت را باید به مشتاقان و طالبان و مستعدان این زمینه نشان دهیم و اگر غیر از این باشد نمیتوانیم پژوهش موفق و مطلوبی را داشته باشیم.
مسعودی در پاسخ به این سؤال که وضعیت مطالعات میانرشتهای به چه صورت است و چگونه میتوان در این عرصه به موفقیت رسید؟ تصریح کرد: مطالب میانرشتهای برآورد نیاز و پرسشهای جامعه و عرضه آنها به متون و مواد خام است. اگر به این صورت میانرشتهای کار کنیم میتوانیم در تحقیقات میانرشتهای موفق باشیم؛ یعنی سؤال و پرسش را از طرف خواهان و نیازمند به جامعه دارنده مواد خام عرضه کنیم.
رئیس انجمن حدیث حوزه با بیان اینکه در مطالعات میانرشتهای نیاز به زبانهای تماس به وجود میآید، بیان کرد: در این مطالعات سؤال باید بتواند مثل دو چرخدنده به آن مواد خام و متن اتصال پیدا کنند. لذا نیازمند کسانی هستیم که با هر دو سمت آشنا باشند یا دستکم افرادی را که هم مواد خام دارند و هم رشته و سؤال دارند به صورت گفتوگوی مشارکتی با هم درگیر کنیم.
وی در انتهای سخنان خود تصریح کرد: البته گفتوگویی که گامبهگام باشد، یعنی اگر اینسو توانست سؤال مطرح شود و پاسخ هم داده شد، بلافاصله پرسش بعدی مطرح شود. یعنی درست مانند همان که در روش پژوهش گفته شد که پرسشهای بزرگ باید به پرسشهای کوچکتر و پرسشهای اصلی باید به پرسشهای فرعی خرد شوند تا از آنها به سمت نظام کلان حرکت کنیم، در غیر این صورت پرسشهای کلان و مواد خام درهمپیچیده نمیتوانند تولید علم کنند.