بودنشان معلوم است و بعضي ديگر حرام بودنشان، و برخي امور نيز مشکوک ميان درستي و نادرستي‌اند. هر کس که از اين موارد شبهه‌ناک اجتناب کند، از موارد حرام نيز نجات مي‌يابد، و کسي که دست به کارهاي شبهه‌ناک بزند، [ناگزير] مرتکب محرّمات نيز مي‌شود و بي آن که متوجه باشد، هلاکت خواهد شد».
بر اساس اين روايات، هر آنچه بدان علم نداريم، شبهه شمرده مي‌‌شود؛ هرچند بدان ظن داشته باشيم. استدلال به اين روايات، با اين مقدّمه همراه است که اگر ظنون شبهه نبودند، منحصر کردن امور در سه چيز، باطل مي‌‌شد. ^۱
اما کبراي دليل، اين است که در باره شبهات، بايد اجتناب کرد. آنچه دلالت بر اين دارد، احاديث بسياري است که ادّعا شده به حدّ تواتر مي‌رسند. ^۲شيخ حرّ عاملي ^۳و محدّث نوري، ^۴هر کدام بابي براي اين روايات گشوده‌اند. از آن ميان، به سه روايت بسنده مي‌کنيم:
روايت اوّل. در ذيل مقبوله عمر بن حنظله که گذشت، امام صادق عليه السلام فرموده است:
فإنّ الوقوف عند الشبهات خيرٌ من الإقتحام في الهلکات.^۵
همانا دست نگاه داشتن در هنگام شبهات، بهتر از اين است ‌که بي انديشه، وارد [کاري شوي که سبب] هلاکت گردد.
روايت دوم. روايت صحيح آمده است که عبد الرحمان بن حجّاج از امام موسي بن جعفر عليه السلام پرسيد: «اگر دو نفر در حال احرام صيد کنند، آيا بر هر کدامشان کفّاره جداگانه‌اي واجب است، يا هر دو به يک کفّاره بسنده کنند؟». امام فرمود: «هر کدامشان بايد يک کفّاره بدهد». راوي گفت: «يکي از اصحاب، اين را از من پرسيدند و من در جوابش در ماندم». امام عليه السلام فرمود:

شبهه‌ناک، واجب است. آن حکمي هم که علم و قطع به آن نداريم، از شبهات است؛ هرچند ظنّ به آن داشته باشيم. ^۱صغراي اين برهان (شبهه بودن ظن)، مستند به روايات است. ^۲از جمله، اين فرمايش امام علي عليه السلام:
إنما سمّيت الشبهةُ شبهةً لأنّها تشبه الحقّ، فأمّا أولياء الله فضياؤهم فيها اليقين، ودليلهم سمت الهُدي؛ وأما أعداء الله فدعاؤهم فيها الضَلال ودليلهم العمي. فما ينجو مِن الموتِ مَن خافه، ولا يُعطَي البقاءَ مَن أحبّه.^۳
شبهه را بدين سبب شبهه ناميده‌اند که شبيه حق است. چراغِ دوستان خدا در شبهات، يقين است و راه‌نماي آنان، مسير هدايت الهي است؛ ولي دشمنان خدا در شبهات، به گم‌راهي خوانده مي‌‌شوند و راه‌نماي آنان کوري و مسير ضلالت است. پس نه آن کس ‌که بيم مرگ دارد، از آن مي‌‌رهد، و نه آن ‌که زندگانيِ جاودانه خواهد، بدان مي‌‌رسد.
دسته ديگر، رواياتي که امور را به سه قسم منحصر مي‌کند. از جمله مقبوله عمر بن حنظله که امام صادق عليه السلام مي‌فرمايد:
وإنمّا الامُور ثلاثة: أمر بيِّنٌ رشدُهُ فيُتّبع، وأمرٌ بيِّنٌ غيُّهُ فيُجتنب، وأمر مشکل يردّ علمه إلي الله ورسوله. قال رسول الله صلي الله عليه و آله: «حلالٌ بَيِّنٌ وحرامٌ بَيِّنٌ وشبهاتٌ بينَ ذلک. فمَن ترک الشبهاتِ نجي من المحرّمات، ومن أخذ بالشبهات ارتکب المحرّمات وهلک من حيث لا يعلم».^۴
امور بر سه قسم‌اند: [يکم:] چيزي که درستي‌اش روشن است، پس بايد از آن پيروي کرد. [دوم:] امري که انحراف آن مشخّص است، پس بايد از آن پرهيز کرد. و [سوم:] امري که [پي بردن به راستي يا ناراستي‌اش] مشکل است، که بايد علم آن را به خدا و رسولش وا نهاد. رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: «بعضي از چيزها حلال