تحقيق و بررسى آرا و نظريات امام عليه السلام در آثار روايى و تفسيرى شيعه و سنّى ، روشن كردن جايگاه و منزلت والاى او در فهم و تفسير قرآن ، بررسى جنبه هاى مختلف دانش آن حضرت به معارف و مفاهيم قرآنى و همچنين ، بررسى ديدگاه ها و نظريات آن حضرت در زمينه علوم قرآنى ، از مطالب مورد بحث در اين پايان نامه است .
روش نگارنده در اين تحقيق ، اين است كه پس از مطالعه دقيق روايات تفسيرى امام على عليه السلام ، در چند تفسير روايى و نهج البلاغه ، روايات منطبق با اهداف و فرضيات تحقيق را استخراج ، طبقه بندى و موضوع بندى كرده است . سپس هر دسته از روايات را در بخش مربوط به خود جاى داده و به همين روش ، رساله خود را در پنج فصل تدوين كرده است :
در فصل اوّل ، نگاهى دارد به ابعاد دانش و فهم گسترده امام على عليه السلام ، در زمينه تفسير و دانش هاى قرآنى و برترى آن حضرت در اين زمينه . نخست معناى تفسير ، تاريخ تفسير ، ويژگى هاى تفسير در عصر صحابه ، منابع صحابيان در تفسير قرآن ، مفسّران صحابه ، جايگاه اهل بيت عليهم السلام در فهم و تبيين قرآن را توضيح مى دهد. سپس مرورى دارد بر زندگانى امام على عليه السلام ، خصوصيت و ويژگى تفسيرى امام عليه السلام ، آگاهى على عليه السلام از قرآن از نگاه وحى و نگاه رسول اللّه صلى الله عليه و آله و از نگاهِ خود آن بزرگوار ، و اين كه آن امامِ همام ، برترين پناهگاه و بهترين مرجع سؤالات بودند .
در فصل دوم ، با عنوان امام على بن ابى طالب عليه السلام و تفسير قرآن ، جايگاه آن حضرت در اين زمينه ، و روش تفسيرى و مصادر تفسيرى ايشان ، قرابت و مصاحبت آن حضرت با رسول خدا صلى الله عليه و آله و تأثير اين امر بر دانش قرآنى امام على عليه السلام و ارتباط هميشگى ايشان با قرآن را مورد بررسى قرار داده است .
جايگاه امام على عليه السلام در علوم قرآنى و آرا و نظريات آن حضرت در زمينه دانش هاى مختلف قرآنى ، مطالب فصل سوم پايان نامه است .
در فصل چهارم ، اوصاف و ويژگى هاى قرآن در كلام آن حضرت ، در روايات و نهج البلاغه را مطرح مى كند .
و سر انجام ، در فصل پنجم ، روايات تفسيرى امام على عليه السلام ، ذيل سوره هاى حمد ، بقره و آل عمران را به صورت گزارش مى آورد .

مطرح كرده و مفاهيم آنها را از ديد علماى علم اخلاق توضيح داده است .
فصل دوم را با عنوان «جلوه هايى از معالى اخلاق در صحيفه سجاديه» ، به بررسى چهار فضيلت اخلاقى : توبه ، توكل ، شكر وياد مرگ ، كه نسبت به ساير فضائل اخلاقى جنبه ريشه و اساس دارند ، پرداخته است .
در فصل سوم ، با عنوان «جلوه هايى از شَكاسة الخُلق (بدخويى) در صحيفه سجاديه» ، چهار رذيلت حب دنيا ، ريا ، عجب وآفات زبان را ـ كه شناخت آنها در اجتناب از رذائل نقش اساسى دارند ـ در چهار بخش جداگانه ، مورد بررسى قرار داده است. وى در بررسى هر فضيلت يا رذيلت ، ابتدا مفهوم آن را شرح داده وسپس ابعاد مختلف آن را از ديد آيات قرآن و دعاهاى صحيفه سجاديه و احاديث اهل بيت عليهم السلام بررسى نموده است .

233 . جايگاه امام حسن مجتبى عليه السلام در حديث شيعه ،

فاطمه اصلانى منفرد ، كارشناسى ارشد علوم قرآن و حديث ، دانشگاه آزاد اسلامى (واحد تهران شمال) ، استاد راهنما : دكتر مجيد معارف ، استاد مشاور : دكتر محمّد غفرانى ، 1386 ، 179 ص .
نگارنده اين تحقيق ، موضوع حديث را با توجّه به شرايط سياسى و اجتماعى دوران امام حسن عليه السلام مورد بررسى قرار مى دهد و در كنار آن ، گونه هاى حديثى امام حسن عليه السلام ، نقش اين احاديث در تاريخ شيعه ، و تلاش هايى كه در جهت پاسدارى از اين ميراث مكتوب صورت گرفته را مورد بررسى قرار مى دهد .
اين پايان نامه ، پنج فصل دارد :
فصل اوّل ، كلّيات ؛
فصل دوم ، دوران زندگى امام از تولد تا شهادت ؛
فصل سوم ، بررسى شرايط فرهنگى ، اجتماعى و سياسى دوران امام حسن عليه السلام ؛
فصل چهارم ، فعاليت هاى امام مجتبى عليه السلام ؛
فصل پنجم ، بهره گيرى شيعه از احاديث امام ، و نتيجه گيرى از فصول مذكور .

234 . جايگاه امام على بن ابى طالب عليه السلام در تفسير قرآن ،

مهسا فاضلى ، كارشناسى ارشد علوم قرآن و حديث ، دانشكده علوم انسانى دانشگاه تربيت مدرس ، استاد راهنما : حجة الاسلام محمّد على مهدوى راد ، استاد مشاور : دكتر سيّد محمّد باقر حجتى ، 1375 ، 177 ص .