289 . روش شيخ طوسى در تدوين حديث ،

رقيه صادقى نيرى ، دكترى علوم قرآن و حديث ، دانشكده علوم انسانى دانشگاه تربيت مدرس ، استاد راهنما : دكتر سيّد محمّد باقر حجتى ، اساتيد مشاور : دكتر محمّد على مهدوى راد و دكتر نهله غروى نايينى ، 1380 ، 241ص .
در اين پژوهش ، نگارنده به چند پرسش پاسخ مى دهد : آيا شيخ طوسى در تدوين حديث ، نسبت به پيشينيان روش جديدى داشته است؟ آيا در اين روش ، تحت تأثير مكتب هاى عامه وفضاى فكرى وكلامى بغداد قرار گرفته است؟ آيا روش وى به عنوان يك متد ، مد نظر شيعه قرار گرفته است؟
در اين جهت ، نگارنده نوشتار خود را در يك مقدمه و سه فصل تنظيم كرده است :
فصل اوّل را ، اجمالاً ، به بيان سير تدوين حديث از زمان پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله تا زمان تدوين كتب اربعه اختصاص داده است .
در فصل دوم ، زندگانى شيخ طوسى را مطرح كرده ، كه اوضاع فكرى ، فرهنگى و سياسى بغداد در عصر شيخ ، تاريخچه سلفيان تندرو ، برهه ورود آل بويه به بغداد ، موقعيت دانشمندانى چون كلينى ، ابن قولويه ، صدوق ، مفيد ، شريف رضى ، شريف مرتضى ، شيخ طوسى و بسيارى از شيوخ مذاهب اسلامى ، بررسى جايگاه دارالعلم ها و كتاب خانه ها ، شكوفايى علمى و فرهنگى در سراسر بغداد ، و بررسى حوادثى از اين قبيل تا قرن پنجم هجرى را به تصوير مى كشد .
زندگانى شيخ طوسى ، معرفى اساتيد شيخ طوسى ، آثار و تأليفات شيخ ، كتب حديثى شيخ طوسى از قبيل تهذيب ، استبصار و امالى ، و روش شيخ در اين كتاب ها و همچنين شروح و حواشى اى كه بر آنها نوشته شده است ، طرق جمع ميان احاديث مختلف و متعارض از نگاه شيخ طوسى ، وجوه فساد خبر از ديدگاه شيخ طوسى واخبار ضعيف ، موضوع ، موقوف ، مضمر ، مضطرب ، غريب ، مرسل و منقطع ، شاذ و اخبار راويان فرقه ها و مذاهب مخالف ، و اخبار غلات و متهمان به غلو را در آخرين فصل توضيح داده ، و در پايان ، احاديثى را كه ترك عمل به ظاهر آن ، اجماعى يا مخالف اصول است بيان كرده است .

290 . روش هاى تشويق و تنبيه در قرآن و سنّت و اثرات مثبت آن دو ،

محمّد ستارى پور ، كارشناسى ارشد علوم قرآن و حديث ، دانشكده اصول دين ، استاد راهنما :

بيان انگيزه تأليف وافى ، شرح روش مرحوم فيض در توضيح اعتبار و عدم اعتبار احاديث ، نقل گفتار صاحبان كتب اربعه در صحّت احاديث ، و به طور كلّى ، بررسى تمام احاديث كتاب وافى و بيان هاى فيض در ذيل آنها و استخراج روش هاى فقه الحديثى وى ، از جمله مطالبى است كه نگارنده ، در رساله خود به بررسى آنها پرداخته است .
وى ، در سه فصل به معرفى و شرح اين روش پرداخته : نخست به عنوان مقدمه ، نيم نگاهى به تاريخ نگارش حديث و سير تحول حديث در ادوار و اطوار مختلف دارد ، و ضمن توضيح و تشريح كارهاى انجام شده در زمينه تأليفات حديثى ، مقايسه اى بين اين تأليفات و كارهاى فيض دارد .
در فصل اوّل ، نگاهى به زندگى و شخصيت مرحوم فيض كاشانى دارد و در اين مورد ، ديدگاه علما را در باب سيره فيض و برجستگى هاى ويژه وى بيان نموده و در آخر ، اشاره اى به تأليفات و آثار فيض دارد .
در فصل دوم ، با عنوان وافى شناسى ، ضمن بيان انگيزه تأليف و نام گذارى كتاب وافى و بيان كاستى هاى كتب اربعه ، از نگاه فيض ، سيرى اجمالى در مقدمات كتاب وافى دارد . بحث از ارجاعات و سپس توضيحى در باره اسانيد احاديث و طرق مشايخ ثلاثه در سند رواياتِ كتبِ اربعه ، و طريق فيض در وافى ، حواشى و شروح و تلخيص وافى ، از ديگر بحث هاى اين فصل است .
در فصل سوم ـ كه اساس بحث اين پايان نامه است ـ نگارنده ، به توضيح روش شناسى فقه الحديثى فيض پرداخته است . توضيح كلمه «لغت» ، شرح لغات ، كتب غريب الحديث و غريب الحديث در وافى و مباحث ادبى آن ، بحث تعارض بين اخبار ، شرايط تعارض ، روش هاى رفع تعارض ، عوامل تعارض و راه حل هاى رفع تعارض را با روش هاى جمع اخبار توضيح داده ، سپس ديدگاه فيض را در باره علل الحديث بيان نموده ، و اقسام حديث معلل را ذكر كرده ، و ديدگاه سايرين از اساتيد و علما و همچنين نظرات مؤلفان كتب اربعه را در باب احاديث معلول متذكر گشته است . وى ، در ضمن اين بحث ، به تناسب ، به بيان اختلاف نسخ در نقل احاديث پرداخته و روش مرحوم فيض را در برخورد با اين اختلاف ، و همچنين رابطه اختلاف نسخه ها با تعارض ، و سرانجام ، بحث از حديث قدسى ، احاديث مشهور بين شيعه و سنى ، وجود احتمالات در روايات ، شرح حال افراد متن روايت ، شرح حال برخى رجال اساتيد و آشنايى با برخى از فرق و مذاهب ، از مطالب فصل پايانى است .