تأثيرگذار بر رفتار انسان ، از منظر نهج البلاغه اختصاص داده است .
بخش دوم اين فصل را با عنوان عوامل فكرى ـ عقيدتى انحراف انسان ، به موضوع تأثير پيشينه هاى ذهنى و باورها و اعتقادات بر رفتارهاى انسانى اختصاص داده است .
در بخش سوم اين فصل ، كه داراى عنوان عوامل اجتماعى انحراف انسان است ، عوامل و محرك هاى اجتماعىِ تأثيرگذار بررفتار انسان را مورد تجزيه و تحليل قرار داده است .
در بخش چهارم ، عوامل سياسى انحراف را بررسى كرده است .
در بخش پنجم ، عوامل اقتصادى مؤثر در انحراف انسان ، با استناد به احاديث نهج البلاغه مورد اشاره قرار گرفته است .
در قسمت پايانى اين تحقيق ، همانند ساير گزارش هاى تحقيقى ، بحثى با عنوان جمع بندى و نتيجه گيرى را گنجانده است .
348 . عوامل انقراض امت ها در قرآن و «نهج البلاغه» ،
نصرت اللّه جمالى ، كارشناسى ارشد علوم قرآن و حديث ، دانشكده اصول دين قم ، استاد راهنما : آية اللّه مصطفى محقق داماد ، استاد مشاور : دكتر عبد اللّه محمّدى ، 1378 ، 216 ص .
اين تحقيق ، يك بحث جامعه شناختى و روان شناختى اجتماعى ، براى مسائل حكومتى است كه در آن ، راه هاى مبارزه با سقوط و فروپاشى امت اسلامى را تفسير مى نمايد .
نگارنده ، بحث خود را در دو بخش عمده تدوين نموده است :
بخش نخست را پيرامون واژه هاى «عوامل» ، «امت» ، و «انقراض» و واژه هاى جايگزين آنها آورده است .
در بخش دوم ، سيزده عامل فروپاشى و سقوط حكومت ها و جوامع را بيان مى كند و هر عامل را با ارائه نظريه و استنساخ نهايى همراه كرده ، در ضمن آيات و روايات ، مورد تحليل وبررسى قرار داده و هر كجا لازم به برداشت جداگانه بوده ، ذكر كرده است. عوامل مذكور عبارت اند از : عدم اطاعت از رهبرى ، ظلم و بى عدالتى ، ترك جهاد ، تفرقه و اختلاف ، استبداد به رأى ، دنيا گرايى سران امت ، عبرت نگرفتن از انقراض امت هاى پيشين ، فقر و تهيدستى ، برخورد ناشايسته ، انداختن بارسنگين بر دوش مردم ، جلوگيرى از حق وگرايش به باطل ، عدم شناخت حق ازباطل ، و دورشدن از رحمت خداوند .