40 . التشبيه فى رسائل الامام على عليه السلام ،

سيّد جلال الدين هاشمى ، كارشناسى ارشد زبان و ادبيات عرب ، دانشگاه آزاد اسلامى قم ، استاد راهنما : دكتر محمّد جنتى فر ، استاد مشاور : دكتر ابوالحسين امين مقدسى ، 1379 ، 132ص ، عربى .
اين رساله ، به بررسى صنعت تشبيه در نامه هاى مولاى متقيان ، امام على عليه السلام ، در كتاب شريف نهج البلاغه پرداخته است .
شيوه كار در اين رساله ، بدين ترتيب است كه نگارنده آن را به دو بخش تقسيم نموده ، و بخش نخستين را به سه فصل قسمت كرده است :
فصل اوّل را به نهج البلاغه اختصاص داده و به اين موضوع پرداخته است . تعريف نهج البلاغه ، مؤلف آن ، سبب تأليف و وجه نام گذارى و محتويات آن از زبان مؤلف ، سخن برخى از شرح دهندگان آن ، آرا و نظرات بعضى از بزرگان در باره عظمت و ابعاد هنرى اين كتاب ارجمند ، و همچنين مصادر آن ، از جمله عناوينى است كه نگارنده در اين فصل از آنها بحث مى كند .
در فصل دوم ، در نگاهى گذرا به سير تحول «نامه» تا زمان امام على عليه السلام ، به نكاتى از قبيل تعريفِ نامه ، تاريخ و تحول آن ، نامه هاى عصر جاهلى و اسلامى ، و گزيده اى از ويژگى هاى نامه هاى امام على عليه السلام پرداخته است .
در فصل سوم ، مباحث مهم و معروف تشبيه ، مانند : اركان ، اقسام ، اغراض و زيبايى هاى آن را به طور خلاصه يادآور شده است .
سپس در بخش دوم ـ كه موضوع اصلى اين رساله است ـ ، سعى نموده در حدّ امكان و توان ، به بررسى تشبيه و تبيين جنبه هاى زيباشناختى آن در نامه هاى امام بپردازد . وى ضمن شرح عبارات زيبايى كه در آنها تشبيه به كار رفته است ، اين تشبيهات را تحليل كرده و توضيح داده و در اين امر ، به اقوال بعضى از شارحان نهج البلاغه مانند ابن ابى الحديد و ابن ميثم مراجعه نموده است. در تمام اين مراحل ، سعى نگارنده پرهيز از اطناب ممل و ايجاز مخل بوده است .

41 . التشبيه و الاستعارة فى خطب نهج البلاغة ،

تقى تيمورى ، كارشناسى ارشد ادبيات و لغت عرب ، دانشگاه آزاد اسلامى قم ، استاد راهنما : دكتر نادر نظام تهرانى ، استاد مشاور : دكتر محمّد على آذرشب ، 1375 ، 118 ص .

توضيح مى دهد. سپس ، وارد بحث «ايجاز» و «اطناب» در خطابه شده و پس از تعريف اين دو واژه و كاربردهاى آن در ادبيات عرب ، صورت و كيفيت ايجاز و اطناب در اين خطابه ها را شرح داده ، و سپس به بحث از ايجاز و اطناب در خطابه هاى نهج البلاغه مى پردازد . وى ، در اين مقام خطابه هاى امام را از نهج البلاغه نقل كرده ، و نكات بلاغى و ادبى اين خطبه ها را از كتب ادبى و شروح توضيح داده و نكته هاى ايجاز و اطناب آن را بيان نموده است .

39 . البديع فى رسائل الإمام على عليه السلام ،

عبدالرضا عطاش ، كارشناسى ارشد زبان و ادبيات عرب ، دانشگاه آزاد اسلامى قم ، استاد راهنما : دكتر محمّد على آذرشب ، استاد مشاور : دكتر فيروز حريرچى ، بى تا ، 260 ص .
بررسى نكات بديعى در نامه هاى امام على عليه السلام ، موضوع اين رساله است ، كه از مقدمه و سه فصل تشكيل يافته است :
فصل اوّل را به بررسى زندگانى امام على عليه السلام ، و بلاغت وى در سخن و نوشتار اختصاص داده است .
در فصل دوم ، مقدارى در باره بلاغت و علم بديع بحث مى كند .
در فصل سوم ـ كه در باره نامه هاى امام عليه السلام است ـ پس از بررسى نامه هاى موجود امام عليه السلام در كتب مختلف ، آنها را به پنج قسمت تقسيم كرده ، و در پنج باب توضيح داده كه عبارت اند از : نامه هاى امام عليه السلام به خانواده اش ، نامه هاى امام عليه السلام به حاكمان و كارگزارانش ، نامه هاى امام عليه السلام به سردارانش ، نامه هاى امام به مردم شهرها ، نامه هاى امام خطاب به دشمنانش .
سبك وى ، در موضوع بندى بدين صورت است كه نخست اين موضوعات را با الهام از كتاب شناخت موضوعى نهج البلاغه ، تأليف محمّد دشتى ، استخراج و دسته بندى نموده است . سپس ، كلمات و الفاظ غريب در هر نامه را ، پس از استخراج از معاجم لغت ، در پاورقى درج نموده است .
در مرحله بعد ـ كه مشكل ترين بخش اين رساله است ـ جناس ، طباق ، سجع و اقتباس در هر نامه را مشخص كرده ، و به تطبيق بديعى آن پرداخته است . كار ديگر وى در رساله ، تعليقات و شروحى است كه نگارنده از كتب مختلف جمع آورى كرده ، و ذيل هر نامه ارائه نموده است .