سنّت يقينى است ، و ضمن بررسى تاريخ اجتهاد در زمان غيبت ، به ريشه يابى و شرح برهه زمانى وجود مكتب يقين پرداخته تا با روشن شدن موقعيت و مكانت اين مكتب ، جايگاه ساير مكاتب ، بالأخص مكتب اخبارگرى روشن گردد .
در اين جهت ، نگارنده ، نوشتار خويش را ضمن يك مقدمه و چهار فصل و يك خاتمه ، به سامان رسانده است :
وى ، در مقدمه حدود زمينه هاى شناخت سنّت و روش هاى پژوهش در اين زمينه را شرح داده ، ضرورت بحث ، سابقه پژوهش ، اهداف و سؤال هاى مطرح شده در اين باره ، و همچنين اصطلاحات مربوط به بحث را توضيح داده است .
در فصل اوّل ـ كه پيرامون اجتهاد نقلى در عصر حضور است ـ نگارنده ، نخست به بررسى فقه منصوص يا فقه روايى پرداخته و تاريخچه تدوين و تأليفات در اين زمينه را بررسى نموده است . سپس ، نقش شيعه را در عمل به سنّت ، در عصر حضور بازگو كرده و در نهايت ، راه حلى را براى فرضيه ظن در عمل به سنّت ارائه نموده است .
در فصل دوم ، با عنوان تاريخ پيدايش سنّت نظرى در نظام عقلى شيعه ، به بررسى فلسفه وجودى اين نظريه و به دنبال آن ، گشايش مدرسه هاى حديثى و محدّثان پرداخته است . روش حديثى بزرگانى چون شيخ مفيد ، سيّد مرتضى ، ابن برّاج ، طبرسى ، ابن زهره ، ابن شهرآشوب ، ابن ادريس حلّى و محقق حلّى و نظرات آنان در زمينه اجتهاد و اخبار ، پيدايش و ورود ظن عقلى در مدارس شيعى ، ديدگاه شيخ طوسى در باره خبر واحد ، نظرات علماى اماميه در اين باره ، از ديگر مطالب است .
در فصل سوم ، به نظريه پردازى در باب نقد متن تا نقد سند احاديث پرداخته است . در اين فصل ، سير تحويل و تكامل اين بحث را در مدرسه هاى حديثى ، بررسى كرده است . بيان سنّت نقل شده از ابن طاووس ، ابن سعيد حلّى ، فاضل آبى ، و تجدد افكار و توليد تقسيمات جديد براى حديث در زمان شهيد اوّل و ثانى ، تأسيس يا اعاده بحث علم الدرايه و نظرات محقق اردبيلى در باب نقد سند ، و بيان شرح حال تربيت يافتگان از سلسله علماى رجال ، از ديگر مقوله هاى مورد بحث در اين فصل است .
محور بحث در فصل چهارم ، اخباريه و جايگاه نظريه پردازى در سنّت ، در عصر ذهبى است . تاريخ و علل پيدايش اخبارى گرى و مدرسه هاى اخبارى ، مبدأ پيدايش سنّت يقينى و ادله يقينى بودن سنّت ، مقايسه مدارس اخبارى و مدارس اصولى و رجالى و درايه اى ، تاريخ ظهور سنّت به تنهايى و كنار زدن مرجعيت قرآن ، و بحث تحريف قرآن ، از مباحثى است كه مطرح مى سازد .

س كه يكى از شاخه هاى علم بديع است ـ انواع جناس را بازگو نموده است. بحث از جناس در خطبه ها و نامه ها و حكمت هاى نهج البلاغه نيز پايان دهنده اين فصل است .

44 . السجع فى «نهج البلاغة» ،

كورش معافى ، دانشگاه آزاد اسلامى قم ، استاد راهنما : دكتر محمّد على آذرشب ، استاد مشاور : دكتر فيروز حريرچى ، 1374 ، 133 ص .
از آرايه هاى لفظى در نهج البلاغه ، سجع است كه در اين رساله ، به آن پرداخته شده است .
نگارنده ، با اين رويكرد به سراغ كتاب هايى در زمينه تاريخ ادبيات عربى ، مثل تاريخ الأدب العربى و الجامع فى تاريخ الأدب العربى و اُدباء العرب و بعضى كتاب هاى ديگر ادبى مثل «الأغانى» و «العقد الفريد» رفته و به دليل فراگيرى خطبه ها در نهج البلاغه نسبت به دو قسمت ديگر آن ، درصدد برآمده پيرامون سجع در خطبه هاى نهج البلاغه به جستجو و بررسى بپردازد .
در مرحله اوّل ، به بحث از تاريخچه خطبه و كيفيت پيدايش آن ، از زمان جاهليت تا اسلام پرداخته است . سپس ، به توضيح واژه «سجع» و كاربرد آن در ادبيات اقدام نموده ، و در اين باره از كتاب هاى بلاغى مانند جواهر البلاغه و البلاغة الواضحة و كتاب هايى از اين دست كمك گرفته است. در ديگر بخش اين رساله به بررسى شخصيت بى نظير امير مؤمنان پرداخته و ضمن توضيحى در زمينه نشانه هاى بارز شخصيتى آن امام همام ، به توضيح و تبيين ادبيات بلند ايشان در سخنان و گفتارهايشان پرداخته است . در اين زمينه نيز مراجعاتى به كتاب هاى الغدير ، شرح ابن ابى الحديد ، خصال ، امالى صدوق داشته است . در آخر هم انواع سجع در نهج البلاغه را با ذكر نمونه هايى از خطبه هاى آن حضرت توضيح داده است .

45 . السنّة دورها و مكانتها فى الفكرالاسلامى قراءة تاريخية فى التراث الشيعى ،

حيدر حبّ اللّه ، كارشناسى ارشد علوم قرآن و حديث ، دانشكده اصول دين قم ، استاد راهنما : حجة الاسلام مهدى مهريزى ، استاد مشاور : حجة الاسلام احمد عابدى ، 1383 ، عربى ، 491 ص .
هدف ، نگارنده ، در اين پژوهش اثبات درستى اين فرضيه است كه شيعه ، به سنّتِ ظنى عمل نكرده ، گرچه به اصل حجيت سنّتِ واقعى ، باور دارد كه از جمله آن ، اصل حجيت