33
کافي پژوهي در عرصه نسخه هاي خطي

مفصل تر تكرار مى شد ، و در ضمن آن معمولاً اجازه نقل روايت نيز به شاگرد داده مى شده است .
به استناد نشان هاى بلاغ مى توان مصحّحان نسخه ها و كسى را كه نسخه نزد وى تصحيح شده ، شناسايى كرد.
در اين جا چند نمونه از اين نشان ها براى ارائه سبك و سياق آنها ، تقديم مى شود:

نشان سماع شيخ حرّ عاملى

اين نشان را شيخ حرّ عاملى براى حاجى رضا قُلى در سال 1078 ق ، نوشته است . نسخه اى از الكافى كه حاوى اين نشان است ، در آستان قدس رضوى به شماره 13052 نگهدارى مى شود . ۱ جلسات درس الكافى شيخ حُر در مشهد مقدّس ، در جوار بارگاه ملكوتى امام رضا عليه السلام تشكيل مى شد . شيخ حُر ، در حواشى نسخه ياد شده ، نشان هاى متعدد سماع نگاشته كه يكى از آنها را پس از پايان تدريس ، در انتهاى كتاب أطعمه ، در حاشيه نسخه ، به خط مبارك خود ، تحرير نموده و نصّ آن ، چنين است:
أنهاه المولى الكامل النبيل التقى النقى الوفى الصفى الولى الحاجى رضا قلى ـ عامله اللّه بلطفه الخفى و الجلى ـ قرائةً و ضبطا و مقابلةً و تصحيحا و تحقيقا و أفاد فى أثناء المذاكرة اكثر ممّا استفاد ، و ذلك فى مجالس آخرها اواخر شهر رمضان المعظّم سنة 1078 . حرّره محمد الحرّ العاملى .

نشان سماع شيخ صالح بحرانى

متن نشان سماعى كه ملّا صالح بن عبد الكريم بحرانى در سال 1070 ق ، در نسخه اى از الكافى در آخر كتاب الأيمان و النذور براى ملّا محمدنقى تحرير نموده و در اثناى آن به وى اجازه نقل روايت نيز داده است ، چنين است:

1.اين نسخه بخش فروع الكافى را شامل مى شود و محمد بن خواجه شاه على قاينى ، آن را در سال ۱۰۷۳ ق ، در مشهد رضوى كتابت نموده است (ر .ك: فهرست نسخه هاى خطى كتاب خانه آستان قدس رضوى ، ج ۱۴ ، ص ۴۲۱) .


کافي پژوهي در عرصه نسخه هاي خطي
32

همچنين نسخه اى از روضة الكافى ، در دست است كه ملّا صالح ، آن را كتابت و بر آن ، حاشيه نوشته است . چند نسخه ديگر از الكافى نيز در دست است كه بلاغ و اجازاتى از ملّا صالح مازندرانى در آنها به چشم مى خورد ، كه در ذيل ترجمه مازندرانى ذكر خواهد شد.

2 . نشان هاى سماع و اِنهاء و بَلاغ و مقابله و قرائت در نسخه هاى الكافى

يكى ديگر از اطلاعات با ارزشى كه در اغلب نسخه هاى خطى الكافى ، به چشم مى خورد ، نشان هاى سماع ، بلاغ ، مقابله و قرائت است . اين نشان ها در حواشى نسخه ها و براى تأييد صحت نسخه و نيز گواهى شركت شاگرد در جلسه درس بوده و اغلب به خط دانشمندان بزرگ و اساتيد مشهور ، تحرير شده است . اين نشان ها گاهى در يك كلمه «بلغ» خلاصه مى شود و گاهى نيز مبسوط نگاشته شده و نام نويسنده نشان (استاد) و نام كسى كه نشان براى وى نگاشته شده (شاگرد) و نيز تاريخ تحرير را شامل مى گردد. تنوع عبارت در اين نشان ها بسيار زياد است.
علائم و عبارت هاى رايج در اين نشان ها عبارت اند از: «بلغ» ، «بلغ قبالاً» ، «بلغ قرائةً» ، «بلغ سماعا» ، «بلغ قبالاً أيّده اللّه تعالى» ، «بلغ سماعا أيده اللّه تعالى» ، «بلغ منّى سماعا أيّده اللّه تعالى» ، «أنهاه أيّده اللّه تعالى».
اعتبار و اهمّيت اين نشان ها از چند جهت است. اوّلين ارزش آن، مورد اعتماد بودن نسخه اى است كه اين نشان ها در آن ، تحرير شده است. ارزش ديگر آن ، اثبات موقيعت علمى براى كسى است كه استادش اين نشان را براى وى نوشته است ؛ زيرا اين نشان ها ، تأييدى براى حضور شاگرد در كلاس و همچنين اعتماد استاد بر فهم اوست .
در يك نسخه ، تعداد نشان ها به وفور تكرار مى شود ؛ زيرا در پايان هر درس در حاشيه جايى كه درس آن روز به آن جا ختم مى شده ، علامت بلاغ تحرير گرديده است . البته نشان بلاغ براى تأييد مقابله نسخه با نسخه ديگر ، يا قرائت نسخه بر استاد نيز به كار مى رفته است و معمولاً در پايان نسخه ، نشان سماع يا انهاء ، به بيانى

  • نام منبع :
    کافي پژوهي در عرصه نسخه هاي خطي
    سایر پدیدآورندگان :
    حسيني اشکوري، سيد صادق
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    دارالحدیث با همکاری سازمان اوقاف و امور خیریه
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1387
    نوبت چاپ :
    اول
    شمارگان :
    1000
    قیمت :
    66000 ریال
تعداد بازدید : 117137
صفحه از 551
پرینت  ارسال به