بازخوانی سیرۀ حدیثی محمد بن خالد برقی - صفحه 125

ارتباطات او پرده برمی‏دارد.

مجموعه آثار وی در رجال نجاشی به این شرح معرفی شده است: کتاب التنزیل والتعبیر، کتاب یوم ولیله، کتاب التفسیر، کتاب مکة و المدینه، کتاب حروب الأوس و الخزرج، کتاب العلل، کتاب فی علم الباری و کتاب الخطب. میزان انعکاس این آثار در پی خواهد آمد.

ابن شهرآشوب مازندرانی (ت ۵۸۸ق) در گزارشی منحصر به فرد کتابی با عنوان التحریف و التبدیل را به وی نسبت می‏دهد،۱ اما احتمال تحریف از التنزیل و التعبیر که در گزارش نجاشی آمده، منتفی نیست.

صدوق و طوسی به روایات او طریق دارند که همه طرق ایشان به وی در من لایحضره الفقیه، تهذیب الاحکام و الاستبصار صحیح خوانده شده است.۲

یک. استادان و شاگردان

مطالعه شخصیت محمد برقی در منابع حدیثی نشان می‏دهد وی بیشترین حجم روایات در کتب اربعه را به ترتیب از وهب بن وهب، نضر بن سوید، سعد بن سعد اشعری، عبداللّٰه بن مغیره بجلی، محمد بن سنان، قاسم بن عروه و محمد بن ابی‏عمیر دریافت کرده است. به‏جز وهب بن وهب که ضعیف و کذاب خوانده شده است و قاسم بن عروه و محمد بن سنان که گفت‏وگوهایی درباره ایشان وجود دارد که، قابل دفاع هستند، باقی مشایخ او در درجه بالایی از وثاقت قرار دارند.۳

در مورد شاگردان وی نیز می‏توان گفت بیشتر یا همه میراث روایی او در کتب اربعه به فرزندش احمد و نیز احمد بن محمد بن عیسی اشعری منتقل شده است. در منابع حدیثی مدرسه قم از جمله آثار صدوق، نام راویانی همچون ابراهیم بن اسحاق، ابراهیم بن هاشم، بکر بن صالح رازی، علی بن ابراهیم معلی، علی بن مهزیار، محمد بن اورمه، محمد بن عبدالجبار، محمد بن علی کوفی، محمد بن عیسی دامغانی و هیثم بن ابی‏مسروق نهدی نیز دیده می‏شود.

دو‏. نقل مستقیم از امام

تستری در قاموس گفته است که از وی روایتی مستقیم از امامان معصومعلیهم السلام در کتب اربعه و

1.. ابن شهرآشوب، معالم العلماء، ص۱۰۵، شمارۀ ۷۰۲.

2.. حلی، خلاصة الاقوال، ص۴۴۰؛ ابن داود، رجال، ص۳۸۰.

3.. حلی، همان.

صفحه از 154