وهب بن وهب که دارای منصب قضاوت از طرف هارون الرشید بوده با عباراتی چون «کان کذّاباً و له احادیث مع الرشید فی الکذب»،۱ و «ضعیف لایعوّل علی ما ینفرد به»،۲ «کذّاب عامی الّا ان له عن جعفر بن محمدعلیهما السلام احادیث کلها لایوثق بها»۳ توصیف شده و دفاع از وی را سخت میکند. اما روایات برقی از او در حیطه عقاید به عدد انگشتان یک دست هم نمیرسد و عمده روایاتش در حوزه فقه است.
شخصیت جنجالی محمد بن سنان و قضاوتهای چندگانه اصحاب رجال درباره او نیز معروف است. وجود روایات غیبت در میراثی که محمد بن خالد برقی از محمد بن سنان نقل کرده نیز سؤالات و ابهاماتی در ذهن میآفریند که احتمال انتساب ضعف به او به سبب نقل چنین روایاتی را قوت میبخشد. میزان قوت این انتساب برای خردهگیری بر برقی گذشت.
سه. برقی و اعتماد بر مراسیل
این نسبت را نیز ابن غضائری مطرح کرده و از جمله ضعفهای برقی شمرده است. در اهمیت این اتهام همین بس که مرحوم خویی در توجیه ترجیح علامه مبنی بر پذیرش قول شیخ و اعتنا نکردن به فرمایش نجاشی معتقد است، کلام نجاشی تصریح در تضعیف او نیست و به سبب اعتماد برقی بر مراسیل و نقل روایات ضعیف او را «ضعیف فی الحدیث» خوانده است. آیتاللّٰه خویی آنگاه نتیجه میگیرد توثیق شیخ بدون معارض باقی میماند.۴ در مقام پاسخ به اتهام یاد شده به دو محور بحث کبروی و بحث صغروی میپردازیم.
محور اول: قوت اتهام اعتماد بر مراسیل
این انتساب درباره بزرگانی از اصحاب امامیه از جمله محمد بن ابی عمیر (گرچه در مورد وی قطع به وجود روایت مسند مطرح است)، احمد بن محمد خالد برقی، محمد بن احمد بن یحیی بن عمران اشعری و حسن بن محمد بن جمهور نیز مطرح شده است.
1.. همان، ص۴۳۰، شمارۀ۱۱۵۵.
2.. طوسی، فهرست، ص۳۰۳.
3.. ابن غضائری، کتاب الضعفاء، ج۱، ص۱۰۰.
4.. خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۶، ص۶۷.
