رابطه آمرزش خواهی و مکارم اخلاق
اللَّهُمَّ إِلَى مَغْفِرَتِكَ وَفَدْتُ، وَ إِلَى عَفْوِكَ قَصَدْتُ
[۱]
در این فراز از دعای مکارم اخلاق و همچنین چند فراز پس از این، سخن از آمرزش خواهی و واقع طلب مغفرت و عفو و گذشت از گناهان است. سوالی که وجود دارد این است که آمرزش خواهی چه ارتباطی با مکارم اخلاق دارد؟ اینکه در این دعا گفته می‌شود «خدایا! دست من خالی است» بدین معنا نیست که به واجبات و ترک محرمات الهی عمل نکرده‌ام، بلکه بدین معناست که آنچه بدان عمل کرده‌ام از واجبات و ترک محرمات، به هیچ یک اعتمادی نیست و امیدی اگر باشد تنها به فضل و کرم توست. به تعبیر دیگر انجام این دستورات الهی موجب عُجب و غرور در فرد نشده است. از همین جهت است که آمرزش خواهی با چنین نگاهی در فرازهای دعای مکارم الاخلاق قرار گرفته است.
نمونه آن را در سیره امام خمینی(قدّس‌سرّه) می‌بینیم که با چنین اقدامات مهم و تأثیرگذار در منطقه و جهان، حال خود را چنین توصیف می‌کند: «دست خالی از حسنات و نامه‌ای سیاه از سیئات». این مغرور نشدن و عدم اعتماد به آنچه انجام داده است از نکات بارز مکارم اخلاق شمرده می‌شود.
به این حدیث قدسی که مرحوم کلینی از نبی مکرم اسلام(صلّی‌الله‌علیه‌وآله) گزارش کرده‌اند توجه کنید:
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(صلّی‌الله‌علیه‌وآله) قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَا يَتَّكِلِ الْعَامِلُونَ عَلَى أَعْمَالِهِمُ الَّتِي يَعْمَلُونَهَا لِثَوَابِي فَإِنَّهُمْ لَوِ اجْتَهَدُوا وَ أَتْعَبُوا أَنْفُسَهُمْ أَعْمَارَهُمْ فِي عِبَادَتِي كَانُوا مُقَصِّرِينَ غَيْرَ بَالِغِينَ فِي عِبَادَتِهِمْ كُنْهَ عِبَادَتِي فِيمَا يَطْلُبُونَ عِنْدِي مِنْ كَرَامَتِي وَ النَّعِيمِ فِي جَنَّاتِي وَ رَفِيعِ الدَّرَجَاتِ الْعُلَى فِي جِوَارِي وَ لَكِنْ بِرَحْمَتِي فَلْيَثِقُوا وَ فَضْلِي فَلْيَرْجُوا وَ إِلَى حُسْنِ الظَّنِّ بِي فَلْيَطْمَئِنُّوا فَإِنَّ رَحْمَتِي عِنْدَ ذَلِكَ تُدْرِكُهُمْ وَ مَنِّي يُبَلِّغُهُمْ رِضْوَانِي وَ مَغْفِرَتِي تُلْبِسُهُمْ عَفْوِي فَإِنِّي أَنَا اللَّهُ الرَّحْمَنُ الرَّحِيمُ وَ بِذَلِكَ تَسَمَّيْتُ.
پيامبر خدا(صلّی‌الله‌علیه‌وآله): خداى بزرگ و والا فرمود: «آنان كه براى پاداش من كار مى‌كنند، نبايد به كردارهاى خويش تكيه كنند؛ زيرا اگر همه عمرشان را در عبادت من بكوشند و خويشتن را به زحمت اندازند، باز تقصير كرده‌اند و در عبادتشان به عمق بندگى من، و كرامت من و نعمت‌هاى باغ‌هاى بهشتم و درجات بلند در جوارم كه از من مى‌طلبند، نمى‌رسند؛ بلكه تنها به رحمت من بايد اعتماد كنند و به فضل من، اميد داشته باشند و به گمان نيك داشتن به من، دل ببندند. در اين صورت است كه رحمتم به ايشان مى‌رسد، و لطفم، آنان را به خشنودى‌ام مى‌رساند، و آمرزشم جامه گذشتم را بر ايشان مى‌پوشاند؛ چرا كه من خداى مهرگستر مهربانم و بدين ناميده شده‌ام»
[۱]
الصحيفة السجّاديّة، الإمام زین العابدین(عَلَیْهِ‌السَّلامِ)، ص۹۸، الدعاء۲۰.
