نکته ‌نگاري براي حديث - صفحه 147

شده است‌. مانند روز عيد قربان و روز عاشورا‌. گفتني است، حجر اسماعيل و مقام ابراهيم در کنار کعبه را نيز مي‌توان از زمره بناهاي يادبود دانست که در قالب آيين ديني حج مورد توجّه قرار مي‌گيرند.

•آگاهي مسلمانان از احاطه‌ي خشکي‌هاي زمين با دريا در سده‌ي دوم

قرآن کريم بخش‌هاي مهمّ داستان توفان نوح را نقل کرده است‌. از آن جمله جوشيدن آب از زمين و باريدن باران شديد که منجر به پوشيده شدن سطح زمين از آب شد و در نهايت به پايان توفان و فرو نشستن آب‌هاي فروان موجود بر سطح زمين‌، چنين اشاره کرده است‌.
«وَ قيلَ يا أَرْضُ ابْلَعي‏ ماءَک وَ يا سَماءُ أَقْلِعي‏ وَ غيضَ الْماءُ وَ قُضِي الْأَمْرُ وَ اسْتَوَتْ عَلَى الْجُودِي‌.»۱
و گفته شد:
«اى زمين، آبت را فرو بر! و اى آسمان، خوددارى کن! و آب فرو نشست و کار پايان يافت و (کشتى) بر (دامنه کوه) جودى، پهلو گرفت‌.»
در تفسير اين آيه و اين که چگونه سطح خشکي‌، از آب‌هاي فراوان توفان خالي شد. رواياتي وجود دارد که نکته‌ي مورد توجّه ما در آن‌ها قرار دارد‌. اين روايات تصريح دارند که مقداري از آب‌ها در زمين فرو رفت و باقي در اطراف خشکي‌ها به شکل دريا در آمدند. اين روايات در حقيقت به احاطه‌ي درياها بر خشکي‌ها اشاره دارند و اين‌که آب‌هاي حاصل از بارش در آن توفان در مناطق گود و پست اطراف خشکي‌هاي امروزي(قارّه‌ها) جمع شده‌اند و درياها و اقيانوس‌ها را تشکيل داده‌اند‌.
اين‌گونه اطّلاعات در روايات ياد شده، حتّي اگر انتسابشان به معصومان عليهم السلام قابل اثبات نباشد، باز داراي ارزش تاريخي هستند؛ زيرا گوياي آنان است که مسلمانان در سده‌هاي دوم و سوم از نحوه‌ي جغرافياي کره زمين؛ يعني، احاطه‌ي درياها‌، بر خشکي‌ها آگاهي داشتند‌. در ذيل متن دو روايت از اين دسته روايات آمده است:

1.. سوره هود، آيه۴۴.

صفحه از 149