تبیان بیان در کلامِ امام همام از نگاه شارحِ تامّ

نشریه : پژوهش‌نامه نهج البلاغه

نویسنده : پديدآورنده : مهرداد آقایی
پديدآورنده : محمدرضا شادمنامن
پديدآورنده : ظریفه نورانی

چکیده :

این پژوهش بر آن است تا با واکاوی نهج‌­البلاغه دو آرایۀ بلاغی تشبیه و استعاره را که در این عرصه از بسامد بسیار بالایی برخوردار است، مورد بررسی و تحقیق قرار داده و بارقه‌­ای از سخنوری را در قالب مطالبی کوتاه ارائه دهد؛ چرا که به نظر بسیاری از پژوهندگان نهج­‌البلاغه، اولین دیدگاهی که باید از آن به نهج­‌البلاغه نگریسته شود، جلوه‌­های بلاغت و کرانه­‌های بدیع و خیره‌کننده‌­ای است که به زیور هنر و سخن‌آرائی آراسته شده است. تشبیهات بلیغ و زیبا، ترکیب واژگان و جملات متنوع با رنگ‌آمیزی­های مختلف، طرح‌های ابتکاری و چینش دقیق، وسعت و عمق معنا، هماهنگی متناظر و متقارن و موسیقی سحرانگیز آن، از وحدت و انسجام فوق‌العاده‌ای تشکیل شده که حکایت از تخیّلی قوی و عمیق و عاطفه­‌ای جوشان و صادق و اندیشه‌­ای غنی و خلّاق دارد. مقاله حاضر با روش توصیفی و تحلیلی و با ارائة­ تشبیهات رسا و استعارات دقیقی که به نهج‌­البلاغه در تجسّم بخشیدن به ذهنیات و تصورات موجود در آن، سیمائی منحصر به‌فرد داده است، شرح ابی‌­الحدید را مورد بررسی قرار می‌­دهد. شارح تامّ؛ ابن­‌ابی‌­الحدید، با زیرکی و فراست تمام توانسته برخی از دُرّهای گران‌­بهای این اثر جاوید را موشکافی کرده و با در نظر گرفتن معانی و تحلیل و تبیین ظرافت­های نهفته در این تصاویر و ایماژها تصاویری زیبا از صور خیال را بیان و تفسیر کند.