بیست و هشتمین شماره فصلنامه علمی پژوهشی «پژوهشنامه نهجالبلاغه» شامل ۷ مقاله منتشر شد.
به گزارش ایکنا؛ بیست و هشتمین شماره فصلنامه علمی پژوهشی «پژوهشنامه نهجالبلاغه» به صاحبامتیازی دانشگاه بوعلی سینا و مدیرمسئولی مسیب یارمحمدی واصل منتشر شد.
عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «ارزیابی آموزه «نفی صفات» در نهجالبلاغه در اندیشه ابنمیثم بحرانی»، «تحلیل خطبه ۲۲۱ نهجالبلاغه بر مبنای مؤلفههای آشناییزدایی معنایی و ساختاری»، «سیمای «دیگری» در سخنان امام علی(ع)»، «شرح و تفسیر نامه ۵۳ امام علی(ع) با تأکید بر دیدگاه هرمنوتیکی امیلیو بتی (بررسی موردی شرح و تفسیر قزوینی، فیضالاسلام و مکارم شیرازی)»، «نگرشی به شکلگیری حکومت حضرت علی(ع) از منظر حقوق عمومی»، «واکاوی مقوله آگاهیبخشی در نامههای امام علی(ع) به مردم براساس روش تحلیل محتوای کیفی»، «همپایگی تشبیهات در خطبههای نهجالبلاغه».
تحلیل خطبه ۲۲۱ نهجالبلاغه
در چکیده مقاله «تحلیل خطبه ۲۲۱ نهجالبلاغه بر مبنای مؤلفههای آشناییزدایی معنایی و ساختاری» میخوانیم: «آشناییزدایی که از دستاوردهای مکتب فرمالیسم روس است، شامل تمامی شگردها و فنونی است که نویسنده با بهرهگیری آگاهانه از آنها، کلام را از شیوه معمول خارج ساخته و مفاهیم مورد نظرش را با زبانی ناآشنا ارائه میدهد تا با انحراف از زبان معیار و به تأخیر انداختن مخاطب در دریافت معنای متن، کلام خویش را برجسته نماید و سبب لذّت ادبی مخاطب شود. خطبه ۲۲۱ نهجالبلاغه از جمله خطبههای مهم و تأثیرگذاری است که امیرمؤمنان با بهرهگیری از زبان ادبی و با تصرّف در ترکیب و ساختار جملات آن، دست به آشناییزدایی زده است. لذا تحلیل و بررسی خطبه مذکور بر این مبنا حائز اهمیت است و میتوانـد زوایای نهفته هنری و بـرجـستگیهای آن را فرادید مخاطب قرار دهد.
این نوشتار با روش توصیفی– تحلیلی و با الهام از مؤلفههای آشناییزدایی معنایی و ساختاری به واکاوی خطبه یادشده پرداخته است و به این نتایج دست یافت که امام(ع) در حوزه معنایی و در محور جانشینی با بهکارگیری استعاره و کنایه و در محور همنشینی با استفاده از مجاز و تشبیه و در حوزه ساختاری با استفاده از شگردهایی چون؛ تقدیموتأخیر، التفات و حذف، بافت روایی خطبه را فراتر از متون عادی قرار داده و مفاهیم مورد نظرش را به زیباترین صورت ممکن به تصویر کشیده است. در واقع امام(ع) با گریز از مؤلفههای شناختهشده معنایی و نحوی و با به تأخیر انداختن مفاهیم موجود در خطبه سبب آشناییزدایی و بهتبع آن برجستگی خطبه شده و توان القای مفاهیم را به اوج رسانده است.»
همپایگی تشبیهات در خطبههای نهجالبلاغه
در طلیعه مقاله «همپایگی تشبیهات در خطبههای نهجالبلاغه» آمده است: «تشبیه یکی از زیباترین فنون بیان است که نمود فراوانی در خطبههای نهجالبلاغه دارد و در راستای سهولت درک معنا و اقناع مخاطب به کار میرود. یکی از ویژگیهای سبکی تشبیهات خطبهها، استفاده فراوان از ساختهای همپایه است، همپایگی از زیرشاخههای لایه نحوی سبکشناسی است و در ساختهایی رخ میدهد که دو یا چند واژه، گروه و یا جملهواره با حروف ربط همپایهساز به یکدیگر مربوط شوند و در یک وظیفه دستوری قرار گیرند. حدود نیمی از تشبیهات خطبهها در ساختهای همپایه پدیدار شدهاند که برخی از آنها تشبیهات متوالی و برخی دیگر مشبهبه تشبیهات جمع هستند. این ساختها با اشکال و اهداف گوناگون در ساختهای دوسازهای، سهسازهای، چهار سازهای و زنجیرهای بهکار رفتهاند که در پیامرسانی تشببیهات و انتقال معنا به مخاطب، نقش بهسزایی دارند.
پژوهش حاضر بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی ساختهای همپایه در تشبیهات خطبههای نهجالبلاغه بپردازد و تأثیر همپایگی را در انتقال پیام و اندیشه مورد نظر امام(ع) بیان دارد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که حرف ربط همپایگی تشبیهات در اکثر موارد حرف «واو» است و میان سازهها رابطههایی نظیر ترادف، تضاد، افزایش، تسویه و نفی وجود دارد. همپایگی نحوی نقش بهسزایی در همپایگی آوایی و موسیقایی کردن تشبیهات دارد. صنایع بدیعی ازجمله سجع، جناس، تضاد، تقابل و ... در میان سازههای همپایه به چشم میخورد که میتوان گفت همپایگی بلاغی تشبیهات با همپایگی نحوی و آوایی پیوند خورده است.»
